Предыдущая публикация
Зулфия Қуролбой қизи.
Машаққатлар гирдоби.
(роман)
16-17
Бу ерда фақат Ҳаким Назарич аллақандай безовта, бирмунча ташвишга ботган, юзи жуда ҳам тунд, ўйчан, дилгир бўлиб ўтирарди.
— Ёшлигимда бир афғон йигити яхши кўриб қолганди мени, — деди Антонина хола бир маҳал тамшаниб оларкан. — Ўшанда унга тегиб кетаверсам бўларкан.
Шу чоққача индамай ўтирган Гулруҳ бирдан тилга кирди:
— Антонина хола, ҳали ҳам кеч эмас. Эрга текканингиз яхши. Бир мақол бор-ку, эшитгандирсиз, эрсиз хотин — таёқсиз мўлтони, деган.
Ҳаммалари жим бўлиб қолишди.
Антонина холанинг ранги ўчган, тақинчоқлар ялтираган озғин бармоқлари титрарди. Пўлат Дамирович тўсатдан хохолаб кулиб юборди.
— Оббо, Гулруҳ-ей... Оббо, Гулруҳ-ей, — дерди у тинмай куларкан. — Топган мақолингизни...
Александра Павловна қаҳрланганидан титраб кетди ва эрига шундай важоҳат билан тикилиб қарадики, Пўлат Дамирович шу заҳоти миқ этмай қолди, юраги шувиллаб кетгандир эҳтимол.
Ксения Сергеевна бўлса бирдан қовоғини уйиб олди, жаҳлдор бўлиб қолди.
Александра Павловна кибр билан дугоналарига бир-бир назар ташларкан:
— Эримнинг айтишича, — дея аллақандай кин билан сўз бошлади. — Ҳамма ёқни қаланғи-қасанғи дайдилар босиб кетганмиш. Ҳар қадамда қўзиқориндай потраб чиқади унақалар, дейди. Аёлларни айтинг, аёлларни! Уларга нима бор экан бу ёқларда?! Пул бор экан деб келаверишар эканлар-да! Қоровулликдаги бузуқ эркакларнинг ҳам куни туғиб қолди, дейди эрим. Улар ўшанақа келгинди аёлларни тутиб олишиб, билганларини қилишаркан-да. Бу гапни эшитганимдан кейин ўз эримдан ҳам хавфсираб қолдим... — Александра Павловна юзи бўздай оқариб ўтирган эрига суйкалиб, гап оҳангини юмшатди: — Ўзи суюққина эрим бор. Аллақандай иркит хотинларни деб ундан айрилиб қолмай дейман-да.
— Эрингиз суюқлигини била туриб ҳазар қилмасдан уни қандай қабул қиласиз?!
Гулруҳ томонидан фавқулодда берилган бу савол Александра Павловнани гангитиб қўйди. У милтиғи тоб еган овчидай қизариб-бўзарди. Мадад кутиб Ксения Сергеевнага қаради.
Ҳа, биздек «келгиндилар»;га нисбатан олдиндан тил бириктириб олган аёллар Гулруҳнинг кесатиқларга муносиб жавоб қайтаришини, айниқса бунақанги тагдор гап билан «ўйиб олишини»; кутишмаганди. Балки шу сабаблидир, Гулруҳнинг гапи янада кескинроқ жаранглади.
— Даврон, — дея мурожаат қилди Ҳаким Назарич секин. — Ташқарига, тоза ҳавога чиқасизми? Хотинлар жангида иштирок этмай қўя қолайлик.
— Хўп.
Ҳаким Назарич боягига қараганда анча енгил тортганди. Афтидан Гулруҳнинг ҳозиржавоблигидан кўнглида қониқиш туйгандай эди.
Мен ҳам ўзимни анча босиб олгандим. Гулруҳ ўзини таҳқирлашларига йўл қўймаслигига кўзим етганди.
Чошгоҳ маҳали эди.
Зинапоя олдида турардим.
Гулруҳ хонасидан чопиб чиқди.
— Даврон ака, бу ёққа келинг, тез! — деди-ю, яна ортга қайтди.
Ичкарига кирганимда Алишер дод-фарёд қилиб ётарди. Унинг жон аччиғида чинқиришларига унча-мунча одамнинг асаби дош беролмасди.
— Қўлини ушлаб туринг, илтимос, — деди Гулруҳ шоша-пиша. — Укол қилдирмаяпти.
Беморнинг ёнига ўтиб билагидан тутдим. Лекин у бор кучи билан юлқинар, қўлини бермас, шалоқ сўзлар билан сўкиниб Гулруҳни ҳақоратларди:
— Дўхтирмисан, нимасан ўзи?! Дўхтир бўлсанг, ё оёққа турғаз, ё бир йўла жонимни ол! Бу азобдан тўйиб кетдим! Тўйиб кетдим! Онасини... Ҳаммангнинг онангни!..
Алишер кўзларини юмиб олган, ён-верига қарамас, юзи пахта бўлиб қолган, мурданикидан фарқи йўқ эди.
— Алишер, ука, ўзингни бос, — дедим ётиғи билан. — Қўлингни бер, илтимос.
Овозимни эшитиб Алишер кўзини очди.
— Даврон ака... қийналиб кетдим ахир... — деди-ю, ҳўнграб йиғлаб юборди.
Бир амаллаб уни овунтирдим.
Кейин укол олишга кўндирдим.
Гулруҳ уколни қўйди. Беш-ўн дақиқалардан кейин Алишер ухлаб қолиши керак эди. Аммо...
— Даврон ака, буни қаранг!
Гулруҳ беморга тикилганча даҳшат ичида қотиб қолди.
Алишер тинчланиш ўрнига тутқаноқ тутгандай қўл-оёғини типирчилатиб ётар, оғзидан кўпик сачрарди.
— Бу нимаси?.. — дедим зўрға.
— Ҳаким Назарични чақириб келинг. Тез!
Гулруҳ Алишерга ёрдамга шошилди.
Шошилганча Ҳаким Назаричнинг хонасига йўл олдим. Бахтга қарши у ким биландир телефонда гаплашаётганди. Нима қилишни билмасдан, қия очиқ эшик олдида туриб қолдим.
— Николай Фёодорович, шу сафар ҳам қўллаб юборинг, илтимос, — дерди Ҳаким Назарич телефонда. — Оз, жудаям оз иш қолди. Бу йил тугатамиз, худо хоҳласа. Раҳмат. Бунинг учун миннатдорман сиздан. Лекин юборган одамларингизнинг боши касалдан чиқмаяпти. Ҳа. Ҳа. Соғлом, бақувватларидан тўрт-бештасига буюртма тушди, деб ёзиб қўйинг. Пул тўлаш шакли истаганча!
Яшин ургандай бўлди мени. Бундан чиқди Ҳаким Назаричнинг «буюртмаси»;га кўра биз бу ерларда юрган эканмиз-да.
Ҳақиқат ойдинлашгандек бўлди. Аммо бу чала ҳақиқат эди. Мубҳам ҳақиқат эди.
— Бу ерда нима қилиб турибсиз?!
Қаршимда турган Ҳаким Назаричнинг овозидан ҳушимни йиғдим. Лекин дарров жавоб бера олмадим.
— Бу ерда нима қилиб турибсиз, деяпман! — Ҳаким Назаричнинг нафақат нигоҳларида, балки овозида ҳам синчковлик ғалаён қиларди.
— Алишернинг аҳволи оғирлашиб қолди. Гулруҳ Қосимовна сизни чақирганди, — дедим ўзимни ўнглаб.
— Ҳозир бораман.
Ҳаким Назарич ортга қайтди. Эшик очиқ қолди. Ёпишни унутдими ёки атай очиқ қолдирдими, билолмадим. Бироздан кейин унинг илтимос оҳангида:
— Ксения... Бир беморимизни... — дегани эшитилди.
Ортимга қайтарканман, Ҳаким Назарич оғзидан олов пуркайдиган етти бошли аждарҳодай туюларди.
Падарига лаънат! Пўлат Дамировичдан фарқи йўқ экан бунинг ҳам...
Тутқаноғи босилган, лекин ҳали ҳам безовталик билан ингранаётган Алишернинг юзига термилиб ўтирган Гулруҳга бу ҳақда оғиз очмадим.
— Ҳаким Назарич ҳозир келаркан, — дедим унга. — Қалай, дуруст бўлиб қолдими?
Гулруҳ бош чайқади.
У қаттиқ қўрқиб кетган. Гапиришга ҳам ҳоли йўқ эди.
Ўн беш дақиқалардан кейин Ҳаким Назарич келди.
— Гулруҳ Қосимовна, мен гаплашдим, кейинги ҳафта бир иложини қилиб беморингизни касалхонага жойлаштирамиз. Лекин унгача бир амаллаб турмасангиз...
— Йўқ! — Гулруҳ кескинлик билан Ҳаким Назаричнинг сўзини кесди. — Кейинги ҳафта тугул бир кун ҳам дош бера олмайди энди... — Гулруҳ бир муддат ўйланиб, икиланиб туриб қолди. Сўнг Ҳаким Назаричга мурожаат қилди: — Сиздан бир нарсани илтимос қилсам майлими?
— Марҳамат, — унга ажабланиб тикилди Ҳаким Назарич.
— Операция учун керакли асбобларни топиб бера оласизми менга?
— Ўзингиз операция қиласизми?!
— Ҳа.
— Гулруҳ Қосимовна!
— Ташвишланманг, эплайман.
— Ахир сиз оддий ҳамшираман дегандингиз-ку.
— Хирургман.
— Ана холос!
— Ҳаким Назарич, бу ёғи жуда узун тарих. Вақти келганда айтиб берарман. Керакли асбобларни олиб кела оласизми, менга шуни айтинг. Зудликда операция қилмасак, боладан айриламиз.
— Топиб бераман. Шу бугуннинг ўзида, йўқ, аниқроғи эртага топиб бераман, — деди Ҳаким Назарич шоша-пиша. — Фақат рўйхатини берсангиз бас. Шаҳарда танишларим бор.
Кейин нима учундир чуқур хўрсинди. Сўнг кулимсираганча Гулруҳга тикилди. Йўқ, унинг чеҳрасида кулгу эмас, ғайриихтиёрий, безовта, оғриқ тўла шодумонлик бор эди.
Гулруҳ ўнғайсизланиб ерга қаради.
— Гулруҳ, — деди Ҳаким Назарич. — Кечаги меҳмондорчиликдан буён сизнинг олдингизда ўзимни айбдор ҳис қиляпман. Биласизми, улар менга... меҳмондорчилик, яқинроқ танишув, деб айтишганди. Ҳаммасини кейин пайқадим. Бунақа бўлишини билганимда...
— Оғирликни ўзингизга олаверманг, Ҳаким ака. Мен ўзимни хафа қилдириб қўядиганлардан эмасман. Биласиз-ку... — деди Гулруҳ.
— Хайрият. Кўнглимдаги ғашликни тумандай тарқатиб юбордингиз. Кечқурун кўришгунча, Гулруҳ Қосимовна.
— Хайр.
Ҳаким Назарич кетди.
— Биздан ҳам кўра унга қийин экан, — деди Гулруҳ унинг ортидан. — Кеча оқшом хотинининг гапларини эшитдингизми?
— Мен бошқа гапни эшитдим, — дедим сирли оҳангда Гулруҳга тикилганча бир-бир босиб унга яқинлашарканман.
— Нимани? — ҳайрон бўлди у.
— Ўртоқ хирург, шунақами?
— Э, дарров эшитиб қўйдингизми?
— Ҳақиқатан ҳам хирургмисиз?
— Собиқ хирург.
Тушундим, нимадир бўлган.
Ичимни ит тимдаларди, нима бўлганини билгим келарди. Аммо... дарров савол беришнинг мавриди эмасди.
— Ҳозир ҳеч нарсани эслагим келмаяпти, — деди Гулруҳ хижолат тортгандай бўлиб.
У ўйчан бўлиб қолганди.
— Эслашингиз шарт эмас, — дедим унга. — Тўғри, сиз ҳақингизда кўп нарсаларни билгим келади. Аммо мен сизни бу ерга етаклаб келган ва шу ерда мен билан учраштирган тасодифий воқеалардан, танишувимизга қадар бўлган кўнгилли ёки кўнгилсиз воқеа-ҳодисалардан, минглаб ўйлар-у хотиралардан айро қўёлмайман. Ахир ҳар бир инсоннинг ўзига яраша ўтмиши бор. Яхшиси операциянгиз ҳақида ўйланг.
Гулруҳ миннатдорона нигоҳ ташлади. Кулди, аммо лаблари титрарди, аллақандай кўнгилсиз ўтмиш шарпаси юзига соя ташлади, шунда яшаш унинг учун ҳам осон бўлмаётганини англадим.
Эртадан кечгача фақат Гулруҳ ҳақида ўйлайдиган бўлиб қолгандим. Кўзларимни очсам, рўпарамда у, кўзларимни юмсам ҳам қаршимда у...
Кечаси алламаҳалда қулоғимга аллақандай хониш, йўқ, аниқроғи, нолага ўхшаш овоз чалинди. Ўрнимдан турдим. Овоз Гулруҳнинг хонасидан келаётганди. Эшикка яқин бордим.
— Қўлимга тиғ олмайман, деб қасам ичгандим. Операция столида яна бир инсоннинг ҳаётига зомин бўлишни истамайман. Ахир, ўшанда ҳаммаси мен туфайли, менинг уқувсизлигим туфайли содир бўлган-ку! Ўшанда операциядан бош тортишга имконим бор эди. Бироқ ҳозир... бунинг сира иложи йўқ. Бола бечоранинг азобланишига ортиқ чидай олмайман. Тангрим, ўзинг мени қўлла!.. — оҳиста ташланган қадам товушлари гоҳ эшикка яқинлашар, гоҳ узоқлашарди.
Негадир Гулруҳга раҳмим келди. Тўғриси, негалигини ўзим аниқ билмайман...
Икки кундан кейин Гулруҳнинг ёлғиз ўзи Алишернинг оёғини операция қилди.
Операция учун зарур асбобларни Ҳаким Назарич келтириб берганди. Ҳаким Назарич бирорта ёрдамчи керак эмасми, деб сўраганди, Гулруҳ қатъиян бош тортди.
Билмадим, ёлғиз ўзи қандай эпларкин? Қилдай ишонч бир бурда нондай азиз бўлган шароитда бундай кучни қандай топди?
Гулруҳ шу куни эрталабдан хонага ўзидан бошқа ҳеч кимни киритмади. Соат ўнлар атрофида эшик «ширқ»; этиб ичкаридан қулфланди-ю, жимлик чўкди.
Юрак ҳовучлаганча ташқи йўлакда турардим. Худди ўз жигарим тиғ остида ётгандек ҳаяжонланардим.
«Дадил бўл, Алишер, — дердим ичимда нуқул. — Дадил бўл. Ҳар неки бўлмасин, чидашга ҳаракат қил. Тиғ остидан омон чиқ. Акс ҳолда Гулруҳ адойи-тамом бўлади...»;
Вақт имиллаб ўтарди.
Ҳаким Назарич бир неча марта медпункт эшиги олдига келиб-кетди. У менга бир нима демасди-ю, лекин юзи ташвишли кўринарди.
Бирдан хаёлимга ёмон ўйлар келди: «Операция муваффақиятсиз чиқса нима бўлади?..»;
Кайфиятим бузилди. Бир ерда тура олмай деразага яқин бордим. Аммо ичкарини кўриб бўлмади. Юпқа кулранг парда ортидан Гулруҳнинг сояси кўринарди, холос.
Бояги жойимга қайтдим. Бироздан кейин Ҳаким Назарич ёнимга келди.
— Чекасизми? — у сигарет қутисини тутди.
Бошқа вақт бўлганида тортинардим, аммо ҳозир...
Иккаламиз ҳам ўз хаёлларимизга ғарқ бўлганча устма-уст чекардик. «Агар Алишерга бир гап бўлса, Гулруҳ тамом бўлади, — деб ўйлардим. — Кейин унинг ўзига келиши қийин бўлади. Ҳатто ўзини ўзи бир бало қилиб қўйиши ҳам мумкин...»;
Охирги ўйдан эсхонам чиқай деди. Ахир... мен энди ҳаётимни Гулруҳсиз тасаввур қилмай қўйгандим...
Бирдан беҳад таранглашган асаб толаларим тарс ёрилиб, тубсиз жаҳаннам қаърига қулагандай ҳис этдим ўзимни. Қўрқув ва хавотир — мана шулар мени қулатди. Қизиқ, дунёда миллионлаб кўз кўриб ишонмайдиган мўъжизалар яратилган-у, нима учун ўлимнинг чораси топилмаган?
Ҳаким Назарич нимадир дегандай бўлди. Англамадим. Савол назари билан қарадим.
— Одамзод ўзини ўзи хароб қилиш васвасасига тушиб қолгандай туюлади менга, — деди Ҳаким Назарич овозини сал кўтариб. — Гўё кўп пул топса ҳаётни бутунлай ўзгариб кетадигандай. Аслида ҳаётни дўзахга айлантириб юборганини анча кеч англайди...
Ҳаким Назаричга тикилиб қолдим. Ёпирай, наҳотки биз бир хил фикр юришаётган бўлсак? Наҳотки уни ғуссага солган нарса — Гулруҳнинг ташвиши бўлса?
Аммо жавоб беришга улгура олмадим, эшик «ширқ»; этиб очилди. Иккаламиз ҳам бир вақтнинг ўзида Гулруҳнинг истиқболига шошилдик.
Минг ҳадик ва хавотир ичида:
— Нима бўлди? — деб юбордим беихтиёр.
Ҳаким Назарич оғиз очишга улгурмади.
— Яхши, — деди Гулруҳ. — Ҳозирча яхши...
У Ҳаким Назаричга эмас, менга қараб жавоб берди. Айни замонда Гулруҳнинг кўзларида шу қадар журъат, шайлик ва матонат мужассам эдики, беихтиёр ҳам ҳавасим келди, ҳам ҳайратим ортди.
— Эплашингизга ишонгандим, — деди Ҳаким Назарич самимийлик билан. — Оёғини кесиб ташламадингизми ишқилиб?
— Йўқ. Бу ёғини энди вақт кўрсатади.
— Йигитчани кириб кўрсам бўладими?
— Бўлади, лекин у ҳали ўзига келганича йўқ. Наркоз таъсирида ётибди.
— Охириб бахайр бўлсин, шунисига хурсандман, Гулруҳ Қосимовна. Боя хаёлимга бир гап келувди, сизга шу ерда битта касалхона очиб берсак бўларкан, нима дейсиз?
— Буни ўйлаб кўриш керак.
— Тўғри, бугунга шунча ҳаяжон-у ташвишлар етарли, а? Касалхона ҳақида бошқа вақт гаплашармиз...
аким Назарич яна нимадир демоқчи бўлди-ю, мендан истиҳола қилди, шекилли, индамади. Мен ҳам у хонасидан чиқиб кетмагунича без бўлиб туравердим-да.
— Операция шунчалик узоқ чўзилиб кетдими ёки менга шундай туюлдими? — сўрадим Гулруҳдан.
— Икки соат-у қирқ минут...
— Менимча, тўрт соат-у қирқ минут, — дедим мен.
— Операциядан кейин икки соатча Алишернинг юзига термилиб ўтирдим. Назаримда у... — Гулруҳ ерга қаради.
— Бир чашка чойга нима дейсиз?
— Йўқ, демасдим, агар ёнида печеньеси ҳам бўлса, — шу заҳоти жавоб берди Гулруҳ.
— Ҳозир, — дедим-у, ошхона томонга йўл олдим.
Икки соатлардан кейин Гулруҳ Алишерни кириб кўришга рухсат берди.
— Фақат кўп гапга солманг, узилиб қолади, — дея тайинлади у.
Алишер, йигирма яшар навниҳол йигит, худди бемаҳал бошига тушган турмуш тўқмоғи уни зарб билан уриб қулатгандай, қимир этмай шифтга тикилиб ётарди. Юзи ўзгариб кетган, кўзларининг ости кўм-кўк, лабларида қондан асар йўқ, кўзлари аввалгидан-да катта-катта, аммо ҳеч қандай маъно йўқ эди.
Секин каравотига яқинлашиб, қўлини қўлимга олдим. Муздай, оппоқ эди унинг қўли.
— Алишер, ука, — дедим нимагадир юрагим тўлиб.
Алишер аста бошини бурди.
— Даврон ака... — деди у қовжираган, заиф товушда.
— Операция яхши ўтди. Зўр ўтди. Ҳадемай тузалиб кетасан, ука.
Йигитчанинг лаблари титради.
— Уйни соғиндим... Онамни...
— Оёққа туришинг билан уйга қайтасан. Ҳаммамиз қайтамиз...
— Бу ерга келмасам бўларкан...
— Алишер, — дедим безовталаниб. — Сенга ҳали гапириш мумкин эмас. Менам кета қолай, ҳар қалай аҳволинг ёмон эмас, ўз кўзим билан кўрдим. Энди бориб бу хабарни отангга айтишим керак.
— Отам билмасмиди?..
— Дўхтир ҳеч ким билмасин, деб тайинлаганди. Тезроқ соғайгин, ука.
Алишер бош ирғади.
Ёв қувгандек эшик томон юрдим.
Остонада тўхтаб ортимга ўгирилдим.
Шунда Алишернинг йиғлаётганини кўрдим. Унсиз йиғларди у. Юзида бирор ифода йўқ, катта-катта кўзларидан тинимсиз ёш қуйиларди...
— Ёш дўстимиз анча ўзига келиб қолди, — деди Гулруҳ эртаси куни эрталаб хурсанд бўлиб.
— Ростданми?
— Оёғимни кесиб ташлади, деб ўйлаб эзилиб ётган экан бола бечора.
— Оёғинг ўзингга буюрсин, дедингизми?
Гулруҳ кулиб бош ирғади.
Қушдай енгил тортдим. Ваҳималар ортда қолди. Бутун олам тинчлангандек бўлди. Худога шукр!
Кечки овқатни унинг хонасида бирга қилдик. Ўзимизча Гулруҳнинг биринчи муваффақиятини нишонладик.
— Қиттай-қиттай қиламизми? — деб сўрадим Гулруҳдан анчадан буён кўз қорачиғидай асраб юрган шишани кўрсатиб.
— Майли, — деди у.
Илгари зиёфатларда кўпгина аёлларни кузатганман. Ичкилик таклиф қилсангиз ўзини минг кўйга солиб, ноз-фироқ қилишади-ю, қуйиб берсангиз, бир кўтаришда бўшатиб, идишни қўлингизга қайтариб беришади.
Гулруҳ ундай қилмади. Ҳеч қандай ноз-карашмасиз кичкинагина стаканни мен билан уриштирди-да, ичиб юборди, кейин иштаҳа билан овқатлана бошлади.
— Яна қуяйми? — деб сўрадим бироздан кейин.
— Йўқ. Етади.
Тавба қилдим, Гулруҳ шундай жавоб берардики, унинг жавобидан кейин ҳеч қандай изоҳ ёки эътирозга ўрин қолмасди.
Тамадди қилиб бўлганимизда соат тўққизга яқинлашиб қолганди.
— Алишердан хабар олай, — деди Гулруҳ ўрнидан туриб.
— Тез келасизми?
— Узоққа кетмаяпман-ку.
Гулруҳ парда ортига ўтди.
Пайтдан фойдаланиб шишадан яна бир стакан қуйиб, кўтарвордим. «Мана энди у билан бемалол гаплашиб ўтиришим мумкин»;, — дедим ичимда. Кейин тез-тез, очофатларча қорин тўйғаздим. Гулруҳнинг олдида чимхўрлик қилиб тузук-қуруқ овқатлана олмагандим-да...
Ярим соатдан кейин биз стулларимизни дераза олдига қўйволиб, қайноққина чойдан бир-бир ҳўплаганча гурунглашиб ўтирардик.
— Қанийди ҳозир аллақандай бегона ерда эмас, ўз уйингда, ҳафталаб кўчага чиқмасдан, дунё ташвишларини тамом унутиб, хаёл суриб ўтирган бўлсанг, — дедим Гулруҳга қараб.
— Уйда ўтиришни яхши кўрасизми? — сўради у.
— Дангасаман-да. Ош бўлса-ю, иш бўлмаса, дегичлардан.
— Шундай вақтлар бўлганки, ҳафталаб уйдан чиқмасдим... — овози синиқ ва шикаста чиққанидан сездимки, у аллақандай кўнгилсиз хотиралар гирдобига тушди.
— Бунга анча бўлганми? — эҳтиёткорлик билан сўрадим.
— Анча бўлган...
— Мажбурлашганми ёки... бошқа сабаб...
— Мажбурлашган. Мен шундай тушунаман буни. Лекин бошқалар бошқачароқ ифода этишади.
— Қаршилик қилмаганмисиз?
— Ўша вақтларда ёш эдим-да...
Гулруҳ жимиб қолди.
— Бу ёғи маълум... — дедим секин.
— Ўзимни бизнесга уриб тўғри қилдимми, нотўғрими, билмайман, бу ҳақда ўйлаб кўргим келмайди. Энг муҳими, эркин ва дахлсиз яшаб келаётгандим... — Гулруҳ юзини кафтлари орасига олиб, нигоҳларини ерга тикди. Мен унинг хиёл эгилган оппоқ бўйни, бежирим елкаси, нозик қўлларини кўриб турардим. Рўпарамда ўтирган хилқат бир қарашда ҳимояга муҳтож ёш болани, бир қарашда эса чайир ва енгилмас, айни замонда ҳуркак жониворни эслатарди.
Ҳайҳотдай хона сукунат ичра сузарди.
Беихтиёр унинг қўлини олдим.
Гулруҳнинг киприклари титраб кетди-ю, аста-секин кўтарилди.
— Эркин ва дахлсиз яшаш яхши-а? — деди у.
— Инсонни ҳаётга боғлаб турадиган икир-чикирлар мавжуд экан, эркин ва дахлсиз яшаб бўлмайди. Менимча, таваккалчи бўлиш керак. Шунда яшаш осон кечади.Гулруҳ кафти билан юзимни силади. Довдираб қолдим. Бу нопок дунёда бундай манзарага дуч келаман, деб ўйламагандим.
— Демак, мен тўғри қилган эканман-да? — деди Гулруҳ менга қараб.
Унинг кўзлари ва лабларида илтижоли интиқлик кўрдим. Кўнглимдан нималар кечмади!.. Қанийди бу оқшом шу ерда, шу хонада қолсам... Уни бағримга олсам... Айни дақиқанинг ўзида бунга имкон бордай эди. Аммо нимадир мени тийиб турарди. Тортинчоқлик, қўрқув ёки эҳтиёткорлик эмас, йўқ, жуда ҳам улкан, йиқиб бўлмас тоғдек улкан, ҳар қандай хоҳишни даф этишга қодир эҳтиром мени тийиб турарди.
Биз яна бироз гаплашиб ўтирдик, сўнг бир-биримизга хайрли оқшом тилаб хайрлашдик.
Тун.
Совуқ. Ёлғизлик ва соғинч. Икки қадам нарида ҳувиллаган, ғариб кулбамга бахтли тасодиф туфайли учиб кириб қолган капалак мисол бағоят соҳибжамол ҳилқат... Менинг мунғайган, кўримсиз ўтмишим, беҳуда елиб-югуришлар, бесамара меҳнат, бемақсад ўтаётган умр, ҳамма-ҳаммаси ташқарида, эшик ортида қолганди. Қалбимда яна умид ва ишонч, мусаффо ҳаёт нафасини ҳис этардим. Мен бу хазинани бой бермаслигим, уни қўлдан чиқармаслигим керак.
Одатдагидай, эшик олдида ўтирардим. Гулруҳ ичкарида, Алишерни юришга ўргатаяпти. Алишернинг хўрсингани, Гулруҳнинг ҳаяжонли овози тез-тез эшитилиб турибди: «Қани, бўлақолинг, қўрқманг!»;, «Оғримайди, босаверинг!»;, «Ҳеч нарса қилмайди, дедим-ку...»;
Ҳаким Назарич қаршимдан ўтди. Салом бердим. У индамади. Англамади ёки алик олгиси келмади. Ким билсин, эҳтимол унинг мени кўргани кўзи йўқдир? Гулруҳнинг хонасига кириб, эшикни қаттиқ ёпди. Одатда у бундай қилмасди.
Ўн-ўн беш дақиқадан кейин эшик очилди. Ҳаким Назаричнинг салобатли ва жиддий юзига кўзим тушди. Гулруҳ билан муҳим нарса устида келишиб олганлиги хотиржам ва чақнаб боқаётган кўзларидан англашиларди.
— Зерикмаяпсизми, Даврон? — деб қўйди у тўхтамасдан рўпарамдан ўтиб кетаркан.
Ажабланганча ортидан қараб қолдим. Боя салом берганимда алик олиш тугул, юзимга қараб қўймаганди. Энди бўлса... Сабабини Гулруҳдан сўраб билиб олмоқчи эдим. Лекин бу ҳақда оғиз очмасидан бурун Гулруҳнинг ўзи Ҳаким Назарич ҳақида гап очди.
— Ҳаким акага раҳмим келади. Яхши одам. Лекин жуда қийин вазиятга тушиб қолгандай назаримда.
— У аблаҳ одам! — дедим ўйлаб ўтирмасдан.
Гулруҳ оғрингандек назар ташлади.
— Бировни яхши билмасдан туриб...
— Ўзингиз уни яхши биласизми? — дедим Гулруҳнинг сўзини бўлиб.
— Билишга ҳаракат қиляпман.
— Қандай қилиб?!
— Кўрганларим, ҳис этганларим... Қолаверса, у бугун соат олтида хонасида бирга овқатланишга таклиф қилди. Қандайдир муҳим гапи бормиш...
— Сиз нима дедингиз? Рози бўлдингизми?!
— Ўйлаб кўраман, дедим.
Тепамдан биров муздек сув қуйиб юборгандек бўлди. Ҳамма нарсани тахмин қилишим мумкин эди, лекин буни эмас. Ҳаким Назарич овқатланиш баҳонасида уни учрашувга таклиф этяпти-ку! Лекин Гулруҳ буни иш юзасидан деб ўйлаяпти, ана хотиржам чеҳрасидан кўриниб турибди. Ҳе, кимни аҳмоқ қилмоқчи бу қариб қуйилмаган хотинбоз?! Иш юзасидан учрашув, суҳбат ёки шунга ўхшаш нарса кундузи бўлади-да.
Юзим ўзгариб кетган бўлса керак, Гулруҳ менга таажжуб билан тикилиб турарди.
— Бориш шартми? — дедим хафа бўлиб.
Гулруҳ кулди.
— Даврон ака, нега сал нарсага хафа бўлаверасиз? — деди кейин.
— Шунақа одамман. Ўзим кал, кўнглим нозик...
Гулруҳ энди баралла кулиб юборди.
— Кулинг-а, кулинг. Сизга фақат кулиш бўлса!..
— Жуда қизиқ эшитилди, яна бир қайтаринг ўша гапингизни, — деди Гулруҳ эркалангандек бўлиб.
— Кечки овқатга бормайман, десангиз, такрорлайман.
— Осон экан-у, майли, ҳеч қаёққа бормайман. Лекин бекорга хафа бўляпсиз, бу иш юзасидан бўладиган суҳбат. Менимча, Ҳаким Назарич менга иш таклиф қилмоқчи.
— Азизам Гулруҳ, бунчалик содда бўлманг. Эркаклар бир ўқ билан икки қуённи уришга ҳаракат қилишади.
— Хўп. Сиз айтганча бўлсин, — ахийри ён берди Гулруҳ.
— Яхшиси, кечаси иккаламиз ҳовлини айланишга чиқамиз. Икки-уч кундан буён кечаси ҳаво жуда ажойиб бўляпти, сезгандирсиз?
— Хўп.
Гулруҳни ҳоли-жонига қўймасдан учрашувга розилигини олганимдан кайфиятим кўтарилди, кўнглим хотиржам тортди, иш юзасидан ҳеч қанақанги учрашув бўлмайди энди!
Жангда ғолиб чиққан даканг хўроздай ғўдайиб эшик олдига чиқарканман, ҳовлида аллақандай шовқин, ғўнғир-ғўнғир овозларни эшитдим. Шу чоғ Ҳаким Назарич ёнимдан зувиллаганча ўтиб кетди.
Ташқарига чиқдим. Бу вақтда жигарранг темир дарвоза ланг очилган, усти ёпиқ машина, иккита соқчи ва тўрт-беш кишига кўзим тушди. Ҳаким Назаричнинг «буюртмаси»; эсимга тушди. «Яна кимларнингдир шўри қурибди...»; дедим ичимда.
Ҳаким Назарич дарвоза олдига чиқиб, келувчиларни кутиб олди. Соқчилар билан атиги икки дақиқа гаплашди. Кейин улар усти ёпиқ машинада қайтиб кетишди.
Ҳаким Назарич нималардир деганча келувчиларни ичкарига бошлади. Янги келганлар аллақандай пиёнисталар эмаслиги туришларидан маълум... Шу чоғ улардан бири кўзимга таниш учради. Тез-тез юриб зинадан пастга тушдим.
— Сафарали!
Эгнидаги пўстини биров тишлаб тортгандай йиртилган, у ер-бу ери осилиб қолган; иркит сочлари ҳурпайган улкан боши яланг, тинка-мадори қуриб бораётгандай, зўрға гавдасини тик тутиб турган киши ялт этиб ортига ўгирилди, кейин бутун гавдаси билан кескин бурилди.
Кўзларимга ишонмасдим.
Бу ҳақиқатан ҳам Сафарали эди!
— Бормисан, оғайни?!
Қучоқлашиб кўришдик. Воҳ, бечора дўстим, қоқсуяк бўлиб қолибди. Таранг юзи осилиб қолган, қисиқ кўзлари катталашган...
— Хайрият, Даврон, тирик экансан? — деди Сафарали энтикиб.
— Бормисан, оғайни?! — ҳаяжонланганимдан тилимда фақат шу сўзлар айланарди.
Гулруҳ кескин бурилиб, дераза олдига борди. Чуқур хўрсинди. Унинг ёлғиз қолишни истаётганини сезиб хонадан чиқдим.
Ташқарига чиққанимдан кейингина Гулруҳнинг ҳузурига нима учун борганимни эсладим. Аммо ортга қайтмадим. Барак томон кетдим.
Давоми бор
#КамилаМашаққатларГирдоби
Следующая публикация
Нет комментариев