"Beoshyon yaralgan ayol"

(qissa)
[Sirti Tinch, Tubida Gʻalayon]
«Shaftolini guli toʻkilganda ham chiroyli, tuproqqa belansa ham rangi oʻzgar¬maydi».
Uzun, jimjimador yengli oppoq koʻylak, lozim ustidan tim koʻk peshmat kiygan Nigora hovli supurayotib daraxtlarni koʻzdan kechirdi. Olma, gilos bor, lekin anor ekishmagan ekan, uning guli juda chiroyli, hidi ham boshqacha!
Ayvondagi telefon jiringlab xayoli boʻlindi.
– Labbay!
– Salomalaykum, Rustam akani chaqirib bering.
Nigora erini zoʻrgʻa uygʻotdi. Hovliga chiqib supurishda davom etarkan, kiyimlarini tezda egniga ilib, koʻchaga otilgan erining orqasidan borishni ham, bormaslikni ham bilmay hayron qoldi. «Choy ichmadilar!»
Mashinasini koʻchaga olib chiqqan Rustam oynasini tushirayotib:
– Ishga chaqirishdi, ogʻir kasal bor ekan. Men kechroq qaytsam kerak, – deya koʻz qisib qoʻydi. Unga javoban jilmaygan Nigora «yaxshiyam qayerga deb soʻramaganim» deb xayolidan oʻtkazdi-yu, chiroyli tabassumi bilan erini kuzatdi. Kelinlik baxtining begʻubor osmonida parvoz qilayotgan kelinchak ayni damda nega ayol kishi tong saharda erimni chaqirtirdi, deb oʻylab ham koʻrmadi.
Asr vaqti boʻldi. Quyosh ertalabdan beri bulutlar orqasiga berkinib, arazlaganday yuzini koʻrsatmaydi. Havodan yomgʻir hidi keladi. Nigora oʻqishga borib qaytdi-yu, har kungidek oshxona, uy yumushlari bilan mashgʻul boʻlib, kun oʻtganini sezmay qoldi. Kech¬qurungi ovqatni qozonga dimlab, koʻchani supurib qaytgach, bekor turmay deb, gʻimirlagancha hovlida ish qidirib yurdi. Qaynonasi ichkarida televizor koʻrayotgan edi.
Gulga kirgan daraxtlar e’tiborini tortdi. Bunchayam chiroyli-a!
Olma daraxtining toʻp-toʻp boʻlib gullagan shoxlariga qancha tikilsa ham koʻzi toʻymadi. Kichkinagina shoxchani sindirib olib, gullarini yuziga qoʻyib, silagisi keldi. Bekorga uvol qilmay, deb sindirgani koʻzi qiymay, pastrokdagi shoxchani salgina egib toʻyib-toʻyib hidlab, keyin qoʻyib yubordi. Uy ichidan qaynonasi chiqib kelayotganiga koʻzi tushib, oshxonaga kirib ovqat suzishga tutindi.
Yomgʻir tomchilay boshladi. Ovqatdan keyin kiyim-boshini almashtirib, pardoz qilgach, qaynonasining yoniga kirib birpas oʻtirdi. Qaynonasi indamay televizordan koʻzini uzmay oʻtiravergach, iymanib, uy ichida ish qidirgandek boʻlib, sekingina yana hovliga chiqdi. Yomgʻirning shivir-shiviriga quloq tutdi. Qorongʻi tunning sadolari ham gʻalati: goh yuragingga quvonch soladi, goh vahima!
Rustamdan haligacha darak yoʻq, kech kelaman degandi. Kelib qolar. Unga oʻrganib ham qoldi. Avvaliga yomon koʻrgani rost. Keyinroq hayiqib ham yurdi. Unaqa yomonga oʻxshamaydi. Ozgina oʻtib iliqlik tuydi. Hozir koʻnglida mehrmi, sogʻinishmi, allanimalar aylanib yuribdi. Ishdan qaytadigan payt boʻldi, deguncha, yuragi betoqat uradi. Gohida… uyda yolgʻiz qolishsa, qafasdagi qush oʻzini u yoqdan-bu yoqqa urganday, qochib chiqishga urinadi. Qachon kelarkin?
Nigora yogʻayotgan yomgʻirga erkalanib, hovlida uzoq qolib ketdi. Boshini osmonga qaratib, koʻzlarini yumdi. Yuziga bitta-bitta kelib urilayotgan tomchilar, xuddi Rustamning nafasi kelib urilayotganday badanini jimirlatdi…
Entikib nafas oldi…
Bir zamon Rustamning qaynoq nafasi kuchliroq urilgandek boʻldi. Qoʻllari belidan quchib, lablari boʻynidan qulogʻigacha sekin koʻtarildi. Shivirlagan ovoz:
– Nega yomgʻirda turibsan? – deb soʻradi.
– Voy?! – choʻchib tushgan Nigora erining kuchli qoʻllaridan chiqishga urindi. Yuragi dukillab ketdi. «Sharmanda boʻldim, kelib qolganlarini!»
Rustam qoʻyvormadi, shivirlashda davom etdi.
– Sogʻindim, meni oʻylab turganmiding?
Nigoraning lavlagidan farqi qolmadi.
– Qoʻyvoring! – yalindi u.
– Uyga yur, koʻylaging hoʻl boʻlib ketibdi, almashtirasan.
– Oyijon koʻrib qoladilar, qoʻyvorsangiz-chi!
Rustam bexos qoʻllarini boʻshatdi, hurkak Nigora ohudek bir sakrab, jilmaygan koʻyi uy tarafga yurdi.
Tuni bilan shivalab yomgʻir yogʻdi. Azonda jiringlagan telefon Rustamni yana ishga shoshirdi.
Xayrullo uni hajv bilan kutib oldi:
– Ha, kuyov bola, bugun kech qolding, kelin qoʻyvormadimi? Kelinga tushuntirib qoʻy. Seni kasallaring boshqacha: poylab oʻtirisholmaydi. Xohlagan payt dardi tutib, xohlagan payt tugʻaveradi.
Rustam pinak buzmadi:
– Navbatchilik qanaqa oʻtdi?
– 6-palatadagi tugʻdi, 11-palata meni tugʻdirdi.
– Yaxshi, eson-omon qutulibsan.
– Eri gʻirt ahmoq ekan, bolasi dimiqib, xotini oʻlay deb yotibdi. Operatsiya qilmaysan, xotinim juda baquvvat, deb onasini boshlab kelibdi. Kechasi bilan talashib, azonda baribir operatsiya qildik, toʻnka, ikki oʻrtada xotini bilan bolasini qiynagani qoldi. Hali rodzaldan chiqmadi, bolasi tepada, ahvoli yaxshimas – asfiksiya. Hozir xabar olib tushdim. Glavrachdan kasal keldi. 6-boʻshagan, oʻsha yerga yotqizdim. Puf desang, tugʻadigan. Qarab turarsan. Men ketdim, xotinim poylab oʻtirgandir. Uch kundan beri koʻrmadim.
– Senga qiyin boʻpti.
– Nimasini aytasan, juda javr boʻldi. Sen uylanganingdan beri uyimga borishim katta muammo boʻlib qoldi, chillang chiqdimi oʻzi? Boʻpti, shundoq uyimga oʻtib kelaman.
Xayrullo polni, hatto eshik-derazalarni ham zirillatib xonadan chiqib ketdi. Eshik yopilishi bilan telefon jiringladi. Xalatini endi kiyib boʻlgan Rustam goʻshakni koʻtardi. Nigora qoʻngʻiroq qilmasligini bilsa-da, oʻzicha tusmolladi, ammo goʻshakdan Umidaning nozli ovozi eshitildi:
– Rustam aka, sogʻindim Sizni-i-i!
– Birpasda-ya, hozirgina oldingdan keldim-ku!
– Nima qilay, rostdanam shunaqa boʻlsa?
– Nima qilishingni aytaymi? Kechga qolmasdan ishga bor. Kechroq koʻrishamiz, xayr.
U tarafdan qisqa-qisqa gudok eshitildi.
Rustam Umidaga qanday ilakishib qolganini esladi. Qizning ota-onasi bu dunyoda kun ham koʻrishmadi. Akasi bevaqt qazo qilib, yurak oldirib qoʻyishdi, shu bois ham bor e’tibor va diqqatlarini yolgʻiz qizlariga qaratib, xudodan unga faqat uzoq umr soʻradilar. Bu orada avtohalokat roʻy berib, ular ham olamdan oʻtishdi.
Umida endi qarib-qartayib qolgan kampir qoʻlida qoldi. Kampir bu gʻamni koʻtara olmayman deb oʻylagandi. Umri bor ekan, farzand dogʻida bir kuysa, oʻsha falokatda nabirasining oyogʻi qattiq jarohatlanib, nuqsonli boʻlib qolganiga yana kuyib yashadi. Oʻgʻli bilan kelinini ma’rakalarini oʻtkazib, bor-buduni beliga tugib, nabirasini katta doʻxtirlarga koʻrsata boshladi. «Qiz bola axir, bolamdan qolgan omonatni nogiron qilib qoʻysam, qiyomatda oʻgʻlim bilan kelinimning koʻziga qanday qarayman», deb eridan qolgan bilaguzuk, kelinining tilla asboblari – barini sotdi.
Lekin Umida tuzalmadi. Oxiri haqiqatni oʻzi ham tan olib, shu mushtiparginani joni sogʻ qolganiga shukr qilib, yashay boshladi. Xudo bir tarafdan siqsa, ikkinchi tarafdan moʻl-koʻl qilib beradi, degan ilinjda yashadi. Tunlari uxlamay, egasiga oʻz qoʻlim bilan topshiray, jonimni olmay tur deb, xudoga nolalar qildi. Ammo nabirasini oʻqishdan qaytishini poylab oʻtirib, omonatini topshirdi
Umida hayhotdek hovlida yashab, tibbiyot bilim yurtini bitirdi, soʻng Rustam yashaydigan kasalxonaga ishga keldi.
Rustam oqsoqlanib yuradigan bu qoracha qizga dastlab koʻpam ahamiyat bermadi. Keyinroq bu qiz unga boshqalardan koʻra, oʻzgacharoq qarashini bilib qoldi. Bu sevgi-muhabbat emas, uni muomalalarida qanaqadir samimiyat, oʻziga yaqin olish, jigariday insonga mehr koʻrsatish kabi harakatlar bor edi. Buni Rustam oradan juda koʻp fursat oʻtib his qildi. U boshqa qizlarga oʻxshab, sharaqlab kulmaydi, biron narsadan qattiq ta’sirlanganda miyigʻida kulib qoʻya qoladi. Hech qachon oʻz fikrini talashib-tortishib, isbot qilishga yoki birovlarga singdirishga harakat qilmaydi. U qanaqadir oʻzga olamda yashaydi.
Esida, oʻshanda sharros yomgʻir yogʻayotgan kun edi. Yomgʻirdan oʻzini pana qilib zoʻrgʻa mashinasiga oʻtirib olgan Rustam, kasalxona darvozasidan chiqayotib uzoqda oqsoqlanib ketayotgan Umidaga koʻzi tushib, hayron boʻldi. Yo tavba, oʻzi sogʻmikan bu qiz? Qoʻlida zontigi yoʻq, oʻzini panagayam olmayapti, na avtobus bekatida turadi, na qoʻl koʻtarib mashina toʻxtatadi. Xuddi ustidan ayamay savalayotgan yomgʻirga qasd qilganday qaddini tik tutib toʻxtamay ketyapti. Astagʻfirullo deya, Rustam mashinasini toʻxtatib qarab turdi. Bu ketishda chaqirsa chiqmaydiganga oʻxshaydi. Rustam ozgina yurib, yana toʻxtadi. Qiz tagʻin oʻsha alfozda ketaverdi. Bir-ikki qattiq-qattiq signal berdi. Jala tovushidan Umida hech nimani eshitmadi. Rustam mashinasini aylantirib, ust-boshi shalabbo boʻlib ketgan qiz qarshisiga koʻndalang qilib qoʻydi. «Oʻtirsangiz-chi, ivib ketibsiz», dedi qat’iy ohangda. Xijolatdan yorilay degan Umida mashinaga oʻtirib: «Yomgʻirda yurishni yaxshi koʻraman», deb qoʻydi.
Rustam qaysi tarafga yurishni soʻrab oldi. Manzilga yetib borguncha ikkalasi ham churq etmadi. Koʻcha boshiga yetganda Umida Rustamning yoʻq deyishiga qaramay, mashinadan tushib qoldi. Eshikni yopa turib: «Yomgʻirni yaxshi koʻraman», deb qayta qistirib oʻtdi. Yomgʻir tovushidan Rustam hech nimani eshitmasa-da, rostanam gʻalati qiz ekan deb, mashinasini haydab ketdi.
Uning nimasidir Rustamni oʻziga tortardi. Qizlarning hech birida undagi fazilatlar yoʻq, ularning hech biri uningdek sadoqatli boʻlmaydi. Magʻrur va fidoyi, vazmin va bosiq. Xuddi sokin daryo. Rustam aynan oʻxshatgan edi. Tinch oqqan suvning tubi shunaqangi gʻalvali ediki… Umidaning koʻngil tubidagi hislar bosh koʻtargandagina – qismat unga nimalarni ravo koʻrganini keyinroq angladi.
davomi bor...
"Beoshyon yaralgan ayol"
(qissa)
[Mehr Nima Oʻzi?]