"Beoshyon yaralgan ayol"

(qissa)
[Qaysar Onaning Tashvishi
Rustam Nosirovaga tegishli analiz natijalarini, tekshiruv qogʻozlarini jamlab, uning ahvoli bilan qiziqdi.Oʻzgarish deyarli yoʻq. Qon bosimi dorilarning kuchi bilan pasayib, yana koʻtarilyapti. Bu ahvolda uzoqqa borolmaydi. Homila rivojlanishi juda sust. Gemoglobini past. Xayrullo haq – homiladorlikni toʻxtatish kerak. Darhol. Orqaga surib boʻlmaydi. Tushdan keyin Xayrulloga kasallik tarixini berib, nima qilamiz deganday qaradi.
Nosirova tugʻaman deb turib olishi kutilmagan hol boʻlib, hammani sarosimaga solib qoʻydi.
– Oʻzing yana bir gaplashib koʻr, har holda eski qadrdonsan! – dedi Rustam.
– Toʻgʻri aytasan, gaplashish kerak! Kasalning qornini yorib davolagandan koʻra, dilini yorsang, tuzatishing oson kechadi. Bu meni ta’limotim, qalay, fikrimga qoʻshilasanmi, Gippokrat?.
– Shu ta’limotingni amalda isbotlab bersang, yanayam qoʻllab-quvvatlardim. Dardisar kasallar bilan oson chiqishasan!
Xayrullo koʻpincha ichki sezgisiga ishonib, bemalol qaror qabul qilardi. Oldingi safar Saidani operatsiyaga koʻndirganda ham oʻziga ishonganidan bemalol gap boshlagandi. Bu safar koʻnishiga oʻzining ham koʻzi yetmay bir oz qiynaldi. Kechki payt koʻndirish ilinji bilan yana uning oldiga kirdi. Bu safar navbatchi emas edi.
– Qizingni sogʻinayotgandirsan? Uyingdagilarga ayt, obkelishsin, aytib qoʻyaman. Yana sogʻintirib kasal qilib oʻtirma. Ering koʻrinmaydi? Tugʻishga yotganingda ketkazib boʻlmasdi. Yo men koʻrmayapmanmi?
Saida bu odamni juda hurmat qiladi. Avvalgi safar qizi tugʻilganidan keyin uyiga chiqqunicha juda koʻp gʻamxoʻrlik qildi. Xuddi oldindan qadrdon boʻlgandek, juda mehribon. «Shunchaki yaxshilik qiladigan odam ham boʻlarkan-da: dildosh-suhbatdosh».
Avvalgi safar Saidaning koʻnglidagini topib, mushkulini oson qilgandi. Bu safar-chi?! Bu safar ham koʻndiroladimi?! Saidaning iltijoli qarashlari Xayrulloning koʻnglini oʻrtadi.
– Shu odating qachon qoladi, a? – dedi unga astoydil achinib. – Oʻzingni oʻzing qiynayverasanmi? Yon-atrofingga qara, hamma yashayapti. Ering bor, oilang bor, bolang bor. Yana nimaga siqilaverasan?! Oʻzingni qoʻlga olsang-chi?!
Saida oxiri tilga kirib:
– Xayrullo aka, tugʻmasam boʻlmaydi! – dedi koʻz yoshi qilib.
– Sabab?! – Xayrullo har galgidek masalani koʻndalang qoʻydi.
– …
– Sabab yana ering, toʻgʻrimi?
Saida yutinib, gapirmoqqa chogʻlangan edi, Xayrullo qoʻymadi.
– Saida, sen singlimdaysan, qattiqroq gapirsam koʻnglingga olma, eng avvalo yurakni keng qilish kerak. Hamma narsagayam sal yurakni yoyib nazar sol. Yuragi tor odam yashadi nimayu, yashamadi nima? Unaqalarni doim koʻngli toʻlmaydi, nimadandir norozi boʻlib yuradi. Sen nega doim ikki oyogʻingni bir etikka tiqib yurasan? Dunyoga boshqacha koʻz bilan qaragin. Sen nima deb oʻylaysan: hayot birovga shirin, birovga achchiqmi? Yo kimgadir pul tutib, kimgadir musht tushiradimi? Yoʻq, hayot hammaga barobar, bir xil narsani – yashashni in’om qiladi. Faqat hamma har xil narsani oladi. Agar bilsang, aqlli odamlar yaxshi narsalarni oʻzlari hayotdan yulib oladilar. Boshqa iloji yoʻq. Shalvirab oʻtirsang, oʻtiraverasan. Bilib qoʻy, hayotga qanaqa koʻz bilan qarasang, xuddi shunaqa tuyuladi. Baxtsizlikdanam baxt topish mumkin, faqat kallani ishlatish kerak. Hozirgi ahvolingni qara, tuqqaningga yarim yil boʻlgani yoʻq, qoʻlingga guldek qizni olding, soppa-sogʻ. Xoʻp, xudo yana beribdi, sen qiynalmagin deb, homiladorlikni toʻxtatishmoqchi. Boshingda tupa-tuzuk ering bor, birovdan kam joying yoʻq, qiyshiqmassan, choʻloqmassan, aybing yoʻq. Lekin senga qaragan odam, katta ayb ish qilib qoʻyibdi deydi. Aft-angoringni tuzatib ol.
Xayrulloning chapani gaplari Saidaning yuziga tabassum hadya etdi.
– Xayrullo aka, gaplaringiz har doimgidek toʻgʻri. Faqat bilasizmi, yon-atrofim toʻla odam, lekin koʻnglimni hech kimga ocholmayman. Bundanam battar yolgʻizlik boʻlmas ekan.
– Toʻppa-toʻgʻri, bu – dahshat, siqilgan payting bemalol yuragingni ochib-sochaver, bexijolat.
Saida kuldi.
– Qizim tugʻilgandan beri umuman begona odam bilan yashayotgandekman. Unga sezdirmaslikka harakat qilaman, lekin bu holat borgan sari meni qiynayapti.
– Sabab?
– Chunki, hammasi yasama, hamma narsa omonatga oʻxshaydi. Yo men oʻzgarib qolganman, yo erim oldingidaymas. Hattoki qizim, uyim ham birovning omonatiga oʻxshaydi…
Depressiya… operatsiyadan keyingi holat, ruhiy jarayonlar sekinlashuvi, kayfiyatning buzilishi. Shuning uchun hech ochilmaydi. Siqilgani-siqilgan. Doim yomon narsalarni oʻylab yuradi, koʻngli gʻash. Yuragiga qil sigʻmaydi. Nazarida, dunyodagi eng baxtsiz, omadsiz odam. Tugʻruqdan keyin koʻp ayollar shu dardga uchraydi. Afsuski, kam, judayam kam foizi mutaxassisga murojaat qiladi. Oʻz ahvolini tushunmasligidan oilasida har xil mojarolar kelib chiqadi. Qoʻydi-chiqdilarning asosini ham shu holatga tushganlar tashkil qilar balki?
Xayrullo Saidaning ahvoliga qarab turib, oʻzini erkak qilib yaratganga tangriga shukrona aytdi. Nevropotolog, psixoterapevt maslahati kerak. Ertaga, yoʻq bugunning oʻzida chaqirtirish kerak. Operatsiya asab tizimiga qattiq ta’sir koʻrsatgan.
– Kel, ochiqchasiga senga aytib qoʻya qolay, hozir dod desang ham, voy desang ham tugʻa olmaysan.
– Nega endi?
– Birinchidan, hali vaqtli, bachadonning chandigʻi bitmagan, ikkinchidan, yana qon bosiming, uchinchidan buyraging yomon, hatto juda yomon, toʻrtinchidan yana kamqonliging, beshinchidan, bu ahvolda bola sogʻlom rivojlana olmaydi, undan keyin qanaqa onasan, qizingni oʻylagin, bechora qiynalib ketdi!
– Xayrullo aka, bir iltimosim bor.
– Bemalol.
– Oldingi safar, operatsiyadan qoʻrquvdim, hecham xohlamagandim, toʻgʻrisi… siz menga anchagina dalda boʻluvdingiz, endi, endi… yana bir marta… shu bolani tugʻib olishim kerak.
– Oilang tinchmi oʻzi?
Saida birdan hoʻngradi. Xayrullo ham bemalol yigʻlab olsin, deb qoʻyib berib, ekrandagi qon bosim koʻrsatkichlarini kuzatib oʻtirdi.
– Shu bolani tugʻmasam… erimdan… ajraydiganga oʻxshayman!
– Aniq sabab bormi?
– Bilmadim, lekin shunaqa deb oʻylayapman.
– Hech qanaqa asosing yoʻq. Oʻzing miyangga quyib olgansan. Bu – ruhiy holat, koʻp ayollarda tugʻruqdan keyin shunaqa boʻladi. Koʻryapsanmi, ruhiyating, asabing charchagan, bu ahvolda qanaqa qilib tugʻmoqchisan, hecham iloji yoʻq. Ke, homiladorlikni toʻxtatib, asablaringni davolaymiz. Mana koʻrasan: umuman boshqa odamga aylanasan. Hammasi izga tushib ketadi. Boyagi gapni miyangdan chiqarib tashla, ering tugʻasan deb majbur qilmayapti-ku! Senga hech nima deb da’vo qilmayapti… boshqa birovni topib olmaganmi?
– …
– Agar topib olgan boʻlsa, senga aytib qoʻya qolay, bola tugʻib ushlab qolaman deb oʻylama. Xohlasa, oʻnta bola bilan ham tashlab ketadi.
Bu gaplarni eshitish Saida uchun ogʻir edi.
– Men sizga ishonaman… shu bolani tugʻishim shart! – dedi u yalingan ohangda.
– Bunaqa narsani iltimos qilma, bunga haqqim yoʻq.
– Siz meni hammadan yaxshi tushunasiz.
Saida Xayrulloning koʻzlariga shunaqangi termuldiki, diydasi qattiq Xayrullo dosh berolmay uh tortib, chiqib ketdi.
Boʻlim mudiri Zahro Poʻlatovna Xayrullo, Rustam bilan boshlashib, professorning oldiga kirdi. Vaziyat jiddiyligini hamma yaxshi biladi. Oppoq sochli, qovogʻi soliq professor quyuq qoshlarini kerib, shunaqa boʻlishini bilardim, degandek ularga qaradi va:
– Ba’zida ayollarga tan beraman, ba’zida ulardan jahlim chiqadi. Gohida oʻylanib qolaman, biz boʻlajak onalarni – qizlarni toʻgʻri tarbiyalayapmizmi, yoʻqmi?
Rustam professorga ajablanib qaradi. «Nega endi ayollarni emas, qizlarni?»
Xonadagilar professorni gapidan chalgʻitib qoʻyishdan qoʻrqqanday, qimir etmay oʻtirishardi. Guldiragan ovozda, professor xuddi oʻziga oʻzi gapirib, qattiq ta’sirlanayotgan odamday bir nuqtaga tikilib davom etdi.
– Ayol boʻlding degani, orqa-oʻngingga qaramay yiliga tugʻ degani emas! Nosirovani bizdan ketganiga yarim yil ham toʻlgani yoʻq. Avvaliga operatsiyaga rozi boʻlmovdi. Kesar kesish usulini bizda koʻpincha qoralashadi. Tabiiy tugʻish hech qanaqangi muammo tugʻdirmasa-ku, bu eng yaxshi yoʻl. Ammo ona va bola, ikkisidan birining, yo ikkalasining ham hayoti havf ostida qolsa-chi? Aynan shu kesar kesish usuli bilan bir necha millionlab ona-bolalarning hayotga qaytgani ma’lum! Yoinki abort! Birovga qarasang, yiliga oʻnta abort qiladi, birovga qarasang, oʻn yilda bitta tugʻadi. Nahotki, shuncha harakatlarimiz evaziga ayollarimizni tugʻishdagi, oiladagi saviyasini oshira olmasak. Abort bu tugʻilmagan bolani oʻldirish degani. Dinda bu narsa qattiq qoralanishi bejiz emas. Ammo ayol hayoti havf ostida qolganda, qarshilik qilish oʻziga zulm qilish emasmikan? Ayollarimiz buning me’yorini belgilay oladigan darajaga yetib olisharmikan? Hamma narsani, shu jumladan, bolaniyam beradigan xudo. Nosirovaning homiladorligini toʻxtatishimiz kerak edi. Qattiq qarshilik koʻrsatgandan keyin majbur qilishga haqqimiz yoʻq. Endi oldimizdagi muhim vazifa tugʻishigacha sidqidildan davolab, eson-omon bolasini qoʻliga olib berish. Doimiy nazoratda qon bosimini bir me’yorda ushlab turishimiz kerak. Qoʻshimcha analizlar olib, buyragini davolash uchun dori-darmonlarni koʻpaytirish kerak boʻladi. Hozir oʻn oltinchi haftada boʻlsa, xudo xohlasa, oʻttiz toʻrtinchi haftalarga borib, operatsiyaga olamiz. Bolasi judayam kichkina, agar ketaman deb tixirlik kilsa, yigirma haftalardan keyin uyiga javob bersak boʻladi. Lekin nazoratni kuchaytirish kerak. Oʻshanda ham vaqtida qatnab turish sharti bilan javob beramiz.
Zahro Poʻlatovna nazarida professor hozirning oʻzida Nosirovaga javob berib yuborayotganday tuyuldi. E’tiroz bildirgisi keldi-yu, «shuncha gapidan keyin gapirganim bilan inobatga olarmidi» deb indamadi. Xonadan chiqar payti baribir chidab turolmay:
– Shuncha odam bitta jiblajibonday qizga gapimizni oʻtkaza olmasak, – deb min¬gʻirlab qoʻydi.
davomi bor...
"Beoshyon yaralgan ayol"
(qissa)
[Qaynona – Qiyin Onami?!]