Предыдущая публикация
"Beoshyon yaralgan ayol"
(qissa)
[Qaynona – Qiyin Onami?!]
Qaynonasining dargʻazab ovozi hovliga baralla eshitilmoqda edi.
– Kelin qilsam, huzurini koʻraman degandim, yoʻq, kelin qildim nima-yu, qilmadim nima? Qaytanga men unga xizmatkor. Kechgacha uyga kirvolib, bilmayman nima qiladi, onasi uyda tuqqanmi, nima balo?
«Nima ayb qilibman» deya xomush tortgan Nigora erini kuzatgani chiqishini ham, chiqmasligini ham bilmay beixtiyor deraza raxiga behol suyandi: yuragi tez¬-tez urib, ichida nimadir zirilladi. Titrogʻi bosilgach, ogʻir xoʻrsindi-yu, hovliga yugurib chiqib, darvoza oldini supurishga tutindi. Qaynonasiga koʻzi tushib qolishidan choʻchib, jon-jahdi bilan ishini tugatib, tushlik uchun ovqat boshladi. Xayolida «qaynonamning koʻngli toʻlmayapti, hali eri kelsa, nima derkin, birinchi toʻqnashuv boʻladimi?» degan gap charx urib, butun a’zoyi badani qaqshar edi.
Dasturxon boshida qaynonasi hech nima boʻlmaganday ochilib-sochilib ovqatlandi. Nigora esa yana gap eshitib qolmay, deya hovlida gʻimirsib yurdi. Boshqa ne iloji bor?
– Ishing tugadimi? – dedi Rustam unga va: – Oʻzi sogʻinasanmi hech? – deya uni bagʻriga tortdi. Kutilmagan muomaladan esankirab qolgan Nigora suyunishini ham, suyunmaslikni ham bilmay angrayib qoldi.
Kunlar bir-birini shitob bilan quvadi. Allaqachon jazirama saraton kunlari boshlanib, hamma salqin joy qidiradi. Qoq peshinda hovlida qilar ishning oʻzi yoʻq. Nigora muzdek uyga kirishga qaynonasidan choʻchiydi. Ertalabdan beri hovliga olti marta suv sepdi. Azonda yuvilgan kirlari allaqachon quridi, hatto ularni dazmollashga ham ulgurdi. Lang ochiq eshikdan koʻchaga koʻzi tushib, yuragi bir xapriqdi: qaniydi xohlaganda koʻchaga chiqa olsa? Uyini, onasini qoʻmsadi. Koʻngli ochiq eshikdan bir hatlasang bas, hammasidan qutulib, yengil boʻlasan deydi. Koʻzini chirt yumib, chiqib ketgisi keldi-yu, oʻzini tutdi.
Har kuni ahvol shu. Qaynonasi ovsininikiga chiqqan edi. Haligacha daragi yoʻq. Eri ishda. Ovsini uyi yaqin boʻlsayam qaynonasidan qoʻrqadimi, koʻp chiqmaydi. Chiqsayam bolasini bahona qilib, darrov orqaga qaytadi.
Nigora nima ish qilishini topganday suyunib, oshxonaga kirdi, ertalab pishirilgan somsasidan idishga solib, darvozaxonaga borganda toʻxtab qoldi. Bir oz turib, orqasiga qaytdi. Keyin oʻzicha, chiqqanim sababini soʻrab qolsalar, kechqurunga nima ovqatligini soʻrashga deyman, deya oʻyladi. Eshikni yopib koʻchaga shoshdi. Baland soʻrili, atrofi panjara bilan oʻralib, ichiga igna bargli daraxtlar ekilgan darvoza yoniga borib, eshikni taqillatmoqchi edi, ichkaridan qulflanmagan ekan, qoʻl tekkizgan hamono bir tavaqasi ochilib ketdi. Keng yoʻlakdan oʻtib borarkan, hovlidagi soʻrida oʻtirishgan shekilli, qaynonasining shangʻillagan tovushi keldi.
– Uzib-uzib gapiraman deyman, kel, qoʻy deyman, mulla Misrning tinimi yoʻq, qilgan ishini unumi yoʻq! Kelin deganni tovonidan oʻt chaqnasa, bu uyaqqa oʻtadi, buyaqqa oʻtadi, nima qilganini bilmayman, tirjayishni bilaman deb, tirjaygani tirjaygan. Qilgan ovqatini yegim kelmaydi, yuvgan kirini kiygim kelmaydi. Qayningizga shuncha gapirdim, talqon yutgan. Miq etmaydi. Bu boʻshashgani boshida ma’lum edi. Xotin eplolmaydi. Qoʻliga latta tutmagan, onasi ish oʻrgatmagan, yaxshiki, shu kunlarda oʻqishi yoʻq, boʻlmasa bu kunlaram holva boʻlib qolardi.
Somsa koʻtargan Nigora, birpas kaltak yegan boladay jovdirab turib, keyin orqasiga qaytdi. Koʻziga allaqanday xunuk koʻrinib qolgan hovliga kirib turib qoldi. Yuragi ezildi. Xoʻrligi keldi. Oʻziga oʻzini rahmi keldi. Dili poralandi. Aybi nima? Uzoq oʻylab baribir topolmadi. Najot qidirdi. Ogʻir xoʻrsinishdan boshqasi unga yupanch boʻla olmadi. Madad kutdi. Yigʻi yordamga kelmadi. Hovlining devorlari toʻrt tarafdan siqib kela boshladi.
Ish qilish kerak!
Shundan boshqasi miyasiga kelmadi. Hamma xonalarni koʻzdan kechirib ish qidirdi. Yuragi besaranjom urdi, qoʻli ishda-yu, xayoli qaynonasida: «Hali chiqsa nima derkin?»
Ichida qalt-qalt titroq turgan Nigora kechgacha qaynonasiga koʻzi tushib qolishidan qoʻrqib, chekka-chekkada berkinib kunni oʻtkazdi.
Uning kunlari, boshqaning emas, aynan uning kunlari shu tarzda gʻarib qaridi.
Baxtga nima bilan yetishiladi – faqat sabr bilan. Har qanaqangi tashvishlardan uzoq, umuman xotirjam oʻsgan Nigora sabr ulashilganda moʻl-koʻl qilib berilgan desak boʻladi. Bora-bora qaynonasining igʻvosiga koʻnikib, hattoki hayron ham qolmaydigan boʻldi. Koʻnikishga koʻnikdi-yu, lekin koʻngli xotirjam emas. Doim nimanidir kutib, xavotirlanib yashaydi. Xuddi qadam bossa portlaydigandek. Ogʻzidan gap chiqishi amri-mahol, yuragi pitirlagani-pitirlagan. Toʻydan keyin oʻtgan fursat ichida eri unga biror marta na qoʻpollik qildi, na ortiqcha mehr koʻrsatdi. Muomalasini oʻzgartirmaydi. Doim bir xil. Undan koʻra baqirib urgani, soʻkkani ming marta yaxshi edi. Yarim yildan oshsa-da, ota-onasiga biror marta gap koʻtarib bormadi. Har safar xuddi hammadan baxtli kelinday koʻrinishga harakat qildi. Sirtdan qaralsa-ku shunday, lekin ichida doim nimadir gʻalayon qilib, yuragini siquvga oladi.
Kechgacha dunyoning ishini qilib charchagan Nigora uyga kirib kiyimini almash¬tirmoqchi edi. Negadir holsizlandi. Xonadagi jihozlar koʻziga befayz koʻrinib, allaqanday qiymatsiz narsaga oʻxshab tuyuldi. Javondagi qimmatbaho servizlar, billur idishlarning hammasini onasi bilan ne orzuda saralab olishgandi. Qoʻyilgan joyida qimirlamay turibdi. Bu hovliga mehmon ham kelmaydi. Unda doim jimlik hukmron.
Koʻziga koʻringan hamma narsani olib otgisi, toʻyib-toʻyib yigʻlagisi keldi. Anchadan beri yigʻi undan yuz oʻgirgan. Ogʻir ruhiy holatda odam yigʻlash qobiliyatini yoʻqotadi. Shu darajaga yetib qoldimi?!
Nigora chuqur xoʻrsinib, yotoqxonasiga kirib, javonni ochdi. Nima kiysa ekan? Eri baribir ahamiyat bermasa kerak. Kiyimi bilan ishi yoʻq. Nima bilan ishi bor oʻzi? Kelgandan ketguncha onasi Nigorani yomonlaydi. U boʻlsa miq etmaydi. Bittasi yomonlashini qoʻymaydi, bittasi ogʻzini ocholmay eshitishini qoʻymaydi. Sogʻi bormi oʻzi bularning? Kelin boʻlgandan beri bu uyga nimaga kerakligini bilolmaydi. Bu uyda uning oʻrni bormi oʻzi? Ovqatni qaynonasi oʻzi ham eplaydi. Yigʻib-terarni kunda boʻlmasa ham, kunora qilib olaveradi. Faqat shuning uchun Nigora shu uyda turishi shartmi? Nigora boʻlmasa Rustamning hayoti boyagi-boyagiday oʻz yoʻlida davom etadi.
Oʻziga juda yarashadigan kalta xalatini lozimi bilan olib kiyib koʻrdi. Toshoyna qarshisiga bordi. Doimo qaddi-qomatiga havas bilan qaraydigan Nigora bu safar negadir ma’yus qaradi. Pardozga ham hushi kelmay turgandi, koʻcha taraf derazasidan qoʻshnisining ovozi keldi:
– Keliningizga yana nima kerak ekan oʻzi, uy-joyi tayin, qorni toʻq, usti but boʻlsa, bir xillaga oʻxshab qaynonalik qilavermasangiz, eri hadeb tergamasa, aslida kelin zotini boʻsh qoʻyib boʻlmaydi.
Qaynonasi Nigorani hali ham oshxonada deb oʻylagan boʻlsa kerak, bemalol igʻvosini davom ettirdi:
– Bir umr shu bolalarni deb, yigʻib-terib yashagan edim. Insofni oʻziga bermasa qiyin ekan.
Nigoraning oyoqlari qaqshab ogʻridi. Bu xotin sogʻmi yo jinnimi?! Kamchiligim boʻlsa, betga aytsin. Birovlarning oldida hech nima boʻlmaganday gaplashadi. Nima kerak oʻzi bunga? Qarindosh-urugʻ, mahalla-koʻyda yomonlamagan odami qolmadi. Jinni desa jinniga, sogʻ desa sogʻga oʻxshamaydi. Odamning aybini oʻziga aytmay orqasidan igʻvo qiladi.
Dod deb yugurib chiqib, qaynonasining sochini yulgisi keldi. Telbalardek oʻtirgan joyida atrofga olazarak qaradi. Oʻzi adashdi, boshqacha boʻlishi mumkin emas!
Qorongʻi tushsa-da, Rustamdan hamon darak yoʻq. Nigora har kungidek yana yolgʻiz. Qaynonasi oʻzining xonasida, yo allaqachon uxlab boʻlgan, yo televizor koʻryapti. Kutib-kutib charchagan Nigora, uyqusirashiga qaramay koʻchadan mashina tovushi kelishi bilan, dik etib oʻrnidan turib, derazadan qaraydi. Mashina toʻxtamay oʻtib ketsa, yana joyiga kelib yotadi.
Qaniydi, bittagina kitob boʻlsa. Oʻzi bilan faqat darsliklarni olib kelgan, yaxshi koʻrib oʻqiydigan kitoblarini yigʻayotganida, kelinoyisi «kelin narsa kitobga balo bormi, ishdan qoʻyadi» deb kitoblarini berdirmagandi. Karavot yonboshiga qoʻyilgan tumbochka tortmasini ochib, «Bolalar kasalliklari» kitobini varaqladi, turli jadvallar koʻngliga tegib, kitobni yopib qoʻya qoldi. Shu topda mahmadona kelinoyisidan ranjidi.
Vaqt allamahal boʻldi.
Hali Rustam kelsa nima deb aytadi? Nigoraning koʻnglida goh quvonch uygʻonadi, goh uning oʻrnini xoʻrsinish egallaydi.
Koʻz oldida bolacha paydo boʻldi, oʻgʻil boʻlarmikan, yo qiz? Qiz otani boy qiladi, deyishadi. Yana barakayam deyishadi.
Shunaqa xayollar bilan uxlab qoldi. Bir mahal koʻngli behuzur uygʻondi. Darhol turmasa, oʻrniga qayt qilib yuborishini bilib, hovliga yugurdi: tomogʻi, burni, qulogʻigacha achishdi. Toza havo olib, bir oz yengil tortib, qaddini rostlagach, orqasida turgan Rus¬tamni koʻrdi. Qachon kelgan ekan? Ikkalasi bir-biriga tikilgancha, jim qolishdi. Uyalib yerga qaragan Nigora yolgʻondan burnini tortib qoʻydi.
Rustamning koʻngliga iliqlik yugurdi. Yaqin kelib xotinining yelkasidan quchib, «oʻzingni ehtiyot qil» dedi. Boʻldi. Bor-yoʻgʻi shu. Nigora bundan boshqasini kutmagan ham edi-yu, lekin baribir noumid shayton, koʻngil tubida nimadir yiltillab turuvdi. Shu yilt etib turgan narsa Rustamning bir ogʻiz gapi bilan lop etib oʻchib-qoldi.
davomi bor...
"Beoshyon yaralgan ayol"
(qissa)
[Ayolni Yolgʻiz Tashlamang!]
Следующая публикация
Нет комментариев