У пычал чиктыш.

Кас велеш вес мÿкш отарыш эртен кайше Пÿньсола марий мый денем шогале. Ече пундашеш пижше лумым эрыктен, лум рожыш шурале. Воктекем толын шогалын кидым кучышна.
-Салам, мо пеш вараш кодын коштат. Эше ныл меҥге асфальт корно марте ошкылшашет уло, касеш шуко жаплан кийен кодынатыс, молан тынар вараш лектынат ,- саламлалтме дене пырля йодым?
-Изишлан кодынам шол, лийеш гын, тый денет мален каем.
-Вер шуко, таче коштшаш уке, мый денем мален кает, ала иктаж - могай уверым каласет.
Ончем тудын ваче гочын сакыме пычал ÿмбач чиктыш у прежа дене йылгыжеш.
-Вес пычальым налынат ала -мо,- йодым мый?
-Уке, ончылгече сонарзе начальник кас велеш мыйын пöрт тураш шогалын, тыйат тудым палет. Окна гыч ончальым, тудын машина кöргö гыч лекташат жап уке, уремыштак машинан тÿтÿтлымö йÿкшö мыланем уремыш лекташ кӱшта. Содор дене вачеш фуфайкым пыштен лектым. Ала кушко пеш вашкышын коеш, толын шогалмекем каласыш.
-Тый вургеметым чий, паша уло пычалетымат нал, ик ялыш кудал коштын толына. Ик сельсоветыште пычалым сакен коштшо шукын улыт поген налаш кудалына. Тыйат пырля мийет, мылам полыш кÿлеш шкетын лÿдыкшö. Мый тудлан каласышым.
-Мыйын пашам уке, мый егерь омул, шке ÿмбакем нимолан калыкым сырыктен кошташ,- мый тудлан каласышым.
-Вот иктаж молан кÿлеш лиыйт гын, нуным тарватен от керт. Шыже шуэш сайрак янлык верым йодыт, иктаж йолташышт туткарыш логалеш утараш йодын коштыт, ик ийлан ик гана полышым йодын толам тудымат ынешт шукто, - сыренрак пелештыш. Изиш лиймеке мый шоналтышым, тудын деч йодым,- кушко могай ялыш кудалман тый денет пырля?
-Тый шич чыла корнышто умылтарем, вот шаҥгак тыге кÿлеш ыле,- егерь куанен каласыш.
Пöртончылно кечыше котомкам пычал ÿзгарым налын тудын воктеке машинашке шинчым. Тудо стартер сравочым пÿтырале, кÿртньö ората чытырналтын, орава йымалне лумым удырен, эркын тарваныш. Южо вере колеяште кок могырыш машинам кышка. Содор кудалына, егерь мыйын могырыш вуйым савырен каласыш.
-Вараш кодаш огыл пычкемыш деч ончыч кудал мийен шукташ кÿлеш. Шаҥге кечывалым тудо ял воктене кудалыштым, чыла ончен савырнышым. Кызыт пычкемыш деч ончыч идым шеҥгеке мийен шогалаш кÿлеш. Мый воштылшо чурий дене тудын могырыш савырнен каласышым.
-Пычалан калыкше идымыш тылат пычалым сдатлаш намийат мо, нимомат ом умыло, - мыйжым молан шынденат, шке идымыш кондат гын?
-Чыла ужат, изишак чыталте, - машина коробко кылым шÿкалын каласыш.
Пасу тÿрыштö корем воктене шогышо шкет пÿнчö воктечын кудалына. Кадыргыл пытыше лочо пÿнчö укш, пасу ÿмбач уло вий дене пуалше мардеж дене кок могырыш лупшалалтын шога. Тудлан мардеж деч нимогай авыртыш уке. Ныл могыр гычат пÿнчö шогымо турашке мардеж пуа. Могай мардеж пÿнчö шишке гыч пырчым конден тышак лакемден, рокеш урналтын, кушкын, кызыт мардежыште орланен шога. Йÿштö - шокшо шкет шогышо пушеҥгылан шуко логалын. Кÿдырчö рашкалтен, волгенче пÿнчö гоч, пÿнчö тÿҥым мланде марте шемемден волен. Пÿртÿсыштат шкет шогышо пушеҥге уло улмаш. Молан тыге пÿнчö шкет пасу покшелан шоген кодын, иктат каласен огеш керт.
Воктене шинчыше айдеме пеле йÿк дене каласыш, пуйто ала могай янлыкым ваҥен шогымо верыште улына. Тудлан йй гыч ийыш тунемме паша тыге шып каласаш туныктен, машина кöргыште улына гынат.
-Ямдылалтын шого, вашке толын шуына.
Ончем, ала могай колхоз озанлыкын кужу идым шеҥгеке кудал толын шогална. Ял марте пасу гоч меҥге кутыш веле корно шуйна. Пел шагат идым шеҥгелне шып шогымеке, сонар начальник каласыш,- "Ямдылалт яра концертым ончыктем". Ала молан тудын мутшылан омат ÿшане, шонем мом ыштынет айда ыште. Садет изиш лиймеке, оҥ тичак южым налын пирылан келшыше йÿкым умша гыч лкутын пире семын урмыжалт колтыш. Ик гана урмыжалтмеке, шоналтышым тиде йоча модыш. Шкежат сонарзе улам пире урмыжмым шуко колынам. Колыштам, вара - вара келыштара веле, тудым койдарен шыргыжмем шылташ толашем, ынже уж шонем. Кузе - гынат, начальникем колышт шогем, а урмыжмо йÿк чисте пире логаргычак лектеш.
Жап эрта, кас пеле пычкемыш йӱдыш савырна Иктаж лу минут эртымеке ялыште шеҥгел оралте гыч ечым чийен, идым могырыш пасу ÿмбач пычалым сакен айдеме пеш вашка. Фуфайке урвалте ече дене куржмылан кӧра кок могырыш лойгалтеш, полдыштарашат жап уке, тунаре пирым ужын лÿен налнеже. Ужам, вес марий изи урем гыч лектын мемнан шогымо верышке ече дене куржеш. Шонымышт дене пирым лÿен налаш келшен лектыныт. Сонарзе начальникем пире семын жапым шуэн урмыжеш, нуным ондаленак шке декше ÿжын чакырак да чакырак конда. Мый ончем, пеш вашкен мемнан шогымо идым деке куржыт. Ме коктын почмо машина омса воктене толмышытым вучен шогена. Кок марий идым йыр савырнен мемнан воктеке толын шогальыч. Нимат огыт умыло, кок еҥ УАЗ автомашина воктене шогат. Иктыже содор тарванылын ечым савыраш толаша. Сонар начальникем УАЗ фарым чÿктен кычкырале!
-Нуко, верыштак шогыза, ялыш куржыда туштат егерь - влак шогат, тендам тушто чечасак поген налыт! Коктынат пычалым кучен, нимом ышташ öрын ончен шогат. Сонарзе начальникын йÿкшö шоктыш!
-Тендам машина воктеке толаш шÿдем, нимом шонышаш уке, протоколым возена, мöҥгышкö ошкылда.
Иктыже кугурак иготан марийже каласыш.
-Ну чисте икшыве семын логальым, мыняр ий дене чодра воктене илем. Сай келштарышыч начальник, - вес марийат шканже сырен машина могырыш ошкылын толын шогале. Сонарзе начальникем толын шогалше кок марий дечын пычалым поген нале, мылам кучыктыш. Шкеже кок кагазым луктын полевой сумкам Уаз капот ÿмбак пыштен нунын дечын йодыштын воза. Вара каласыш.
-Пычаллан кагаз уло гын, мöҥгöшат пуэн кертына. Уке гын, милицийышке шÿдыктат. Кок марий тудым колыштын шогат. Протоколышто тамка дене палым ыштыме вереш кидым пыштен мöҥгö могырыш савырнышт. Иктыже мöҥгешла савырнен толын мылам тиде пычал чиктышым вачышкем пыштен кодыш.
-Пычал уке гын, чехолжат огеш кÿл, на кучылт манне.
Каен колтымекышт сонар начальникем кугун шÿлалтен каласыш.
-Пычалжым оксам пыштен налын, ала мыняр ий дене иктеш чумырен, жал веле, но законным пудырташ огеш лий. Тый мый денем келшет шонем?
-Келшем, - каласышым. Вара икымше пычалем кузе кидышке верештын тудым шоналтышым. Тудо пычалым налме годым, пелашем декретный оксажым чыла мылам кучыктыш.
-Ала тыйат пычалан лиймекет иктаж могай коваштым мöҥгыш кондет. Ончымаштем тыланет сонар корно келшен толшаш, каласыш тунам пелашем.
УАЗ машина пасушто тул дене корным кычалын, идымым коден, шкет шогышо пÿнчö воктечын эртен, шоссе корныш лектын ончыко кудалеш.