Предыдущая публикация
Шаноўны спадар Tomasz Kiejdo даслаў мне сабраны і напісаны ім матэрыял пра унікальнага чалавека - лекара Мечыслава Пімпіцкага, які нарадзіўся ў Вільні, але лёс яго быў звязаны з Ашмянамі і Гальшанамі.
Прапаную вам падрыхтаваны мной пераклад на беларускую мову гэтага артыкула , і спасылку на яго даю ў першым каментары.
__________________
АШМЯНСКІЯ ГІСТОРЫІ - МЕЧЫСЛАЎ ПІМПІЦКІ - ЛЕКАР, СПАРТСМЕН, ЖАЎНЕР АРМІІ КРАЁВАЙ, ЗНЯВОЛЕНЫ, ГАНАРОВЫ ГРАМАДЗЯНІН ОЛЬШТЫНА З 1995 ГОДА.
У часы Рэчы Паспалітай Ашмянскі павет быў самым буйным з паветаў Віленскага ваяводства. Менавіта там - у Крэве - было заключана пагадненне, якое дало пачатак польска-літоўскай уніі. Адсюль паходзіць каралеўская дынастыя Ягелонаў. Тут нарадзіліся і працавалі многія выдатныя мастакі, святары, грамадскія дзеячы і абаронцы Айчыны.
У серыі ўспамінаў прадстаўлю людзей і сем’і, звязаныя з даваеннай гістарычнай “Ашмяншчынай”. Часам гэта будуць невядомыя тэмы, часам абноўленыя, але ўзбагачаныя новымі матэрыяламі з архіваў ці прыватных калекцый. Большая частка гэтага ніколі не публікавалася. Наступныя артыкулы будуць з'яўляцца з інтэрвалам у два месяцы.
Унікальная постаць Мечыслава Пімпіцкага практычна на працягу ўсяго перыяду Другой сусветнай вайны была звязана з Ашмяншчынай, дапамагаў яе жыхарам, як лекар. Ваяваў за незалежную Польшчу ў складзе Арміі Краёвай у Вільні. «Узнагародай» сталі савецкія лагеры ў Калузе і вырубка падмаскоўных лясоў. Гэты выдатны спартсмен даваеннага АЗС у Вільні перажыў ссылку і дапамагаў выжыць іншым. Пасля вайны ён пасяліўся ў Ольштыне, і ўдзячныя жыхары за заслугі далі яму званне ганаровага грамадзяніна горада. Яго імем назвалі і адну з вуліц.
Нарадзіўся 10 верасня 1913 г. у Вільні. Быў сынам Стэфана і Міхаліны, у дзявоцтве Рымша. У яго было восем братоў і сясцёр, але некаторыя памерлі ў дзяцінстве. Бацька валодаў пякарняй на вуліцы Панарскай 30, якая працавала ў падвале жылога дома. Пасля смерці Стэфана Пімпіцкага ў 1923 годзе , завод перайшоў да яго жонкі Міхаліны і пры падтрымцы дзяцей яна некалькі гадоў працягвала гэту справу. Першапачатковую адукацыю малады Мечыслаў атрымаў дома, а потым вучыўся ў вядомай гімназіі Адама Міцкевіча ў Вільні. Атэстат аб заканчэнні сярэдняй школы атрымаў 16 чэрвеня 1933 года. Яго марай была вайсковая служба. Меў намер паступіць у кавалерыйскую кадэцкую школу ў Грудзёндзе. Аднак яго не прынялі з-за парушэння субардынацыі яго класа у гімназіі на занятках ваеннай падрыхтоўкі. Восенню пачаў навучанне на медыцынскім факультэце Віленскага ўніверсітэта Стэфана Баторыя. Матэрыяльна і ў адукацыі яго падтрымлівала старэйшая сястра Генавэфа, доктар медыцыны, выпускніца УСБ, якая пасля шлюбу з Ежы Матусевічам у 1935 г. пераехала ў мястэчка Ганцэвічы на Палессі.
Падчас навучання належаў да таварыства Bratnia Pomoc і Медыцынскага клуба Польскай акадэмічнай моладзі універсітэта.
У АЗС Вільня
У перыяд навучання ў сярэдняй школе і ва ўніверсітэце займаўся спортам, у асноўным дзвюма дысцыплінамі: плаваннем і лыжамі. Пятнаццацігадовым юнаком заняў трэцяе месца на першынстве школьнікаў па плаванню, якое праходзіла ў Троках на пяцісотметровай дыстанцыі. У першынстве школы па лыжных гонках сярод пачаткоўцаў, якое праходзіла ў Бельмонце ў 1931 годзе, ён заняў трэцяе месца са ста трох удзельнікаў. Праз год ён быў чэмпіёнам сярэдніх школ Вільні. Пасля пачатку вучобы паступіў у АЗС у Вільні, дзе дасягнуў поспехаў у плаванні, пераважна ў класічным стылі. Найвышэйшы рэспубліканскі вынік дасягнуў на чэмпіянаце Польшчы на доўгіх дыстанцыях, які праходзіў у Троках у 1935 годзе. Ён заняў другое месца на дыстанцыі 6 кіламетраў. Праз два гады ў Быдгашчы ён заняў восьмае месца. Найбольшы поспех у лыжным спорце дасягнуў у Ворахце падчас чэмпіянату Польшчы сярод вучоных. Ён заваяваў тытул віцэ-чэмпіёна ў хуткасным спуску. Таксама з 1936 г. неаднаразова ўдзельнічаў у патрульнай гонцы Зулув–Вільня. Спаборніцтвы пачаліся на радзіме Юзафа Пілсудскага і завяршыліся на Росах у Вільні, дзе спачывае сэрца маршалка. Гульцы віленскага АЗС звычайна займалі другое месца. Ужо ў вайну, у студзені 1940 г., яму прыйшлося і пры саветах ўдзельнічаць у чэмпіянаце Беларусі па лыжах. Спаборніцтвы праходзілі пад Мінскам. У забегу на дваццаць кіламетраў ён фінішаваў сёмым, але быў лепшым у хуткасным спуску, заваяваўшы тытул чэмпіёна Беларусі. Варта дадаць, што ў гэты перыяд ён займаўся пераважна медыцынскай працай, вельмі часта працаваў ноччу. Ён не трэніраваўся і нават лыж не меў. Гэта было паказана ў кінахроніцы, якую глядзелі, сярод іншага, у Ашмянах.
------------
Лекар у Ашмянах, Гальшанах, жаўнер Арміі Краёвай «Бялы».
Дыплом лекара атрымаў 20 чэрвеня 1939 года. 1 ліпеня ён пачаў стажыроўку ў ваенным шпіталі на Антокалі. Пасля пачатку вайны быў дэлегаваны ў хірургічную клініку універсітэта. 4 верасня ў Вільню прывезлі параненых салдат з Быдгашчы. Усе аддзяленні шпіталя і клінікі прызначаліся для арміі. Пасля нападу Савецкага Саюза на Польшчу застаўся ў горадзе асістэнтам праф. Карнэля Мічэйда. Пасля праходжання інтэрнатуры 30 верасня быў выкліканы да губернскага лекара, які прапанаваў працу ў ашмянскім шпіталі, на што Пімпіцкі, улічваючы невялікую адлегласць ад Вільні, пагадзіўся. З Ашмянамі ён быў знаёмы, бо да вайны там праходзіў лыжныя курсы. 1 кастрычніка ён з'явіўся да дырэктара ўстановы доктара Браніслава Палёніса, якога праз некалькі дзён арыштавалі савецкія ўлады. У гэтай сітуацыі Пімпіцкі быў прызначаны ў хірургічнае аддзяленне. Пасля працы ў ваенным шпіталі і хірургічнай клініцы ён быў добра знаёмы з пераломамі і малымі гнойнымі аперацыямі. У выпадках сур'ёзных аперацый ён звяртаўся па кансультацыю да вопытнага хірурга доктара Аўгуста Легера, які меў рэнтгенаўскія апёкі рук. Вопытны доктар усё часцей задзейнічаў падчас аперацыі малодшага калегу. Падчас знаходжання ў Ашмянах Мечыслаў мусіў ўтрымліваць сваю сястру Марыю, яе сына Тадэвуша і дачку Дануту, якія ўцяклі з Паставаў перад адпраўкай у Казахстан.
Падчас першай савецкай акупацыі прабыў у Астраўцы два месяцы. Камісія з пяці чалавек, у якой ён быў адзіным палякам, правярала ўзроставыя групы на прадмет прыдатнасці да арміі. Потым навучыўся свабодна размаўляць па-руску. У красавіку 1941 года трапіў у лагер для палонных пад Смаргонню, дзе будаваўся аэрапорт. Там яго і застаў пачатак нямецка-савецкай вайны. Праз некалькі дзён вярнуўся ў Ашмяны. Калегі далі яму пасаду дырэктара бальніцы. Аднак цяжкае матэрыяльнае становішча было такім, што карміць хворых не было чым, не хапала лекаў і перавязачных матэрыялаў, і доктар мусіў іх выбіваць ад новаствораных уладаў і розных арганізацый. Часам удавалася здабыць ежу, але рэальнасць станавілася для маладога лекара непрымальнай. Ва ўстанове знаходзілася каля ста пацыентаў і больш за сорак чалавек працуючых.
У сувязі са смерцю лекара Антонія Александровіча ў Гальшанах Мечыслаў Пімпіцкі вырашыў пакінуць пасаду дырэктара ў Ашмянах і ў канцы жніўня 1941 г. заняў пасаду памерлага лекара. Медыцынская ўстанова ў Гальшанах месцілася ў доме недалёка ад касцёла. Будынак меў некалькі крылаў. У адным з іх была амбулаторыя і прыёмны пакой. З другога боку калідора была жылая зона з некалькімі пакоямі.
У гальшанскі перыяд разам з ім жылі маці Міхаліна, сястра Генавэфа з двума дзецьмі, якія эвакуіраваліся з Палесся, і брат Казімір з жонкай і дачкой. Сястра Генавэфа дапамагала брату кіраваць медыцынскай установай. Яны займаліся ўсімі формамі лячэння. Па суботах Мечыслаў ездзіў на аперацыі ў Ашмяны. Больш за дваццацікіламетровы маршрут ён пераадольваў на веласіпедзе.
У 1942 годзе ўступіў у падполле. Прыняў мянушку «Бялы». Ён прыняў прысягу перад ашмянскім земскім доктарам Юзэфам Ноневічам. З гэтага часу медыцынскі пункт стаў мейсцам, куды прыязджалі сувязныя, якія накіроўваліся з Вільні ў Маладзечна і Мінск. Забяспечваў партызанскія атрады медыкаментамі і перавязачнымі матэрыяламі.
У сакавіку 1944 года партызан Актавіуш Давідовіч трапіў у лазарэт пасля ранення галёнкі. Урач змясціў пацярпелага ў сваю кватэру і аказаў яму пільны догляд. Нажаль, у салдата пачалося амяртвенне ступні і большай часткі галёнкі. Атрымаўшы згоду пацыента, ён разам з доктарам Міхалам Голакам- " Баніфацыям" ампутавалі канечнасць . Потым Давідовіча накіравалі ў Ашмяны, дз ён і перажыў вайну.
Вядомы таксама выпадкі, калі доктар выдаваў жыхарам Гальшан і наваколля медыцынскія даведкі, што ратавала іх ад прымусовых работ на карысць нямецкіх акупантаў.
Летам 1944 года заняў пасаду начальніка санітарнага штаба № 3 пры групе № 3 маёра Чэслава Дэмбіцкага - «Ярэмы». Гэта была дапамога для параненых салдат Арміі Краёвай, якія ваявалі ў рамках аперацыі «Вострая Брама». Удзельнічаў у баях за Вільню, а потым апынуўся ў мястэчку Швайцары, дзе працаваў з хірургамі.
Калуга
17 ліпеня салдаты Арміі Краёвай размясціліся ў Рудніцкім лесе. Спачатку Пімпіцкі падахвоціўся суправаджаць Чэслава Дэмбіцкага ў прарыве да Варшавы, але ў той жа дзень разам з групай жаўнераў трапіў у савецкае атачэнне і трапіў у палон. Разам з тысячамі віленскіх жаўнераў ён апынуўся ў Медніках. Праз некалькі дзён саветы заахвоцілі палякаў далучыцца да арміі Берлінга. З-за іх калектыўнай адмовы ў канцы ліпеня іх сабралі ў цягнік на станцыі Кена і адправілі на ўсход. У вагонах, у кожным па шэсцьдзесят чалавек, было страшэнна душна і цесна. Толькі ў Мінску атрымалі хлеб і салёную рыбу. Часам на меншых станцыях здабывалі кіпень (кіпяток) у мясцовых жанчын. Транспартны шлях вёў праз Смаленск. Праз тыдзень дабраліся да Калугі. З канчатковай станцыі, пастроіўшыся ў калону, яны рушылі да казарм, што прымыкаюць да ракі Ака. Жылі ў бараках. Савецкі афіцэр паведаміў палякам, што з гэтага часу з імі будуць абыходзіцца як з савецкім войскам. Яны былі ўключаны ў склад 361-га запаснога стралковага палка Чырвонай Арміі. Яны атрымалі форму і зброю, а потым пачаліся вучэнні. Мечыслаў Пімпіцкі і група лекараў і студэнтаў-медыкаў складалі службу аховы здароўя.
Калі снег пакрыў зямлю тоўстым слоем, камандзір палка прапанаваў часці прыняць удзел у лыжных спаборніцтвах. Калегі накіравалі Мечыслава арганізаваць падрыхтоўку. Ён праводзіў трэніроўкі гульцоў, адабраных у каманду. Падчас саміх спаборніцтваў Пімпіцкі заняў другое месца. Калегі разлічвалі на яго перамогу, але савецкія былі падрахтаваныя лепш.
Перад Калядамі 1944 г. полк дружна адмовіўся прыняць прысягу на вернасць СССР. Палякі пакідалі плошчу пад сьпевы «Марш, марш, Палёнія». У іх забралі зброю і абмундзіраванне, апранулі ў старыя лахманы. Зноў апынуліся ў вагонах для жывёлы, якія адправіліся ў невядомасць. Спыніліся ў падмаскоўных лясах. Жылі ў зямлянках, якія мусілі рыхтаваць самі. Яны былі падзелены на чатыры батальёны. Пімпіцкі стаў лекарам на чацвёртым. Працавалі на высечцы лесу, падвозе і пагрузцы лесу ў вагоны. Яны павінны былі адпавядаць высокім патрабаванням. Тэмпература нават апускалася ніжэй за мінус трыццаць градусаў, а паёк яны атрымлівалі вельмі мала.
У кожным батальёне былі частымі зубныя болі. З часта апухлай сківіцай цяжка было выконваць працоўныя заданні. Лекары паведамілі камандзірам, што шлях ёсць. У выніку доктар Пімпіцкі, уладальнік скрыні са шчыпцамі для выдалення зубоў, ездзіў на лыжах на штомесячныя агляды паміж батальёнамі. Выдаляў іх без анестэзіі. Адначасова ён перадаваў весткі з фронту і з усяго свету. У «штабе» лясніцтва, дзе працаваў чацвёрты батальён, было радыё. Аднак яно псулася. Сярод польскіх ссыльных знайшоўся спецыяліст, які рамантаваў іх так, каб яны часцей ламаліся. Ён ведаў замежныя мовы і слухаў замежныя станцыі, майструючы.
Праз гады выгнаннік доктар Тадэвуш Гінько так апісаў характар былога гульца AZS з Вільні: «Доктар Метэк Пімпіцкі быў выдатным чалавекам і калегам, які быў неацэнны ў любых абставінах. Ён быў поўны сіл і заразлівага аптымізму. Ён не губляў надзеі і падтрымліваў іншых, яго зброяй былі кпіны, жарты і грубы смех - бясцэнныя ў тыя цяжкія дні. На яго заўсёды можна было спадзявацца” (Тадэвуш Гінько, Успаміны з Калугі, Biblioteka Wileńskich Rozmaitości, TMWiZW Bydgoszcz 1993, с. 22-23).
-------
Ганаровы грамадзянін Ольштына
У снежні 1945 года палякі атрымалі вестку, што іх вызваляюць. Зноў прыбыў доўгачаканы транспарт. Маршрут вёў праз Маскву ў Кіраў. У апошнім горадзе быў чатырохтыднёвы перапынак у падарожжы. Яны атрымалі ангельскую форму, боты, вайсковыя шынялі і значна лепшае харчаваньне. З Брэста-над-Бугам дабраліся да Белай Падляскі. Быў студзень 1946 года. Упраўленне аховы падрыхтавала рэестр вызваленых з Калугі і выдала ім даведкі на вяртанне ў сем'і.
Мечыслаў Пімпіцкі з доктарам Янам Рымянам, выехалі ў Фардон пад Быдгашчам, куды сям'я першага з іх эмігравала з Вільні. Адтуль у пошуках працы яны паехалі ў Гданьск, дзе ў Медыцынскай акадэміі працавалі прафесар Карнэль Міхейда і Здзіслаў Кетуракіс, аднак там не атрымалі штатных пасад. Кетуракіс паведаміў ім, што ў Ольштыне ёсць яшчэ адзін даваенны доктар з Вільні - доктар Ян Яновіч, які адкрывае хірургічнае аддзяленне і што там не хапае кадраў. Так яны рушылі на Вармію. У канцы студзеня абодва падпісалі кантракты.
Доктар Мечыслаў Пімпіцкі пачаў працаваць у сярэдзіне лютага 1946 г. у Марыянскім шпіталі (пазней Гарадскім шпіталі) у якасці старшага асістэнта доктара Яновіч. Потым быў яго намеснікам па хірургіі, а ў 1948 г. пасля Яновіча ўзначаліў аддзяленне. Сярод іншага, ён увёў арыгінальны метад лячэння асколачных пераломаў касцей з дапамогай т.зв цвік "L". У 1946 годзе ён арганізаваў першую ў Польшчы спартыўную клініку ў Ольштыне, аналагічную ён стварыў і ў чыгуначнай медыцыне. У 1947-1948 гадах быў лекарам у лагеры польскіх спартсменаў, якія рыхтаваліся да Алімпійскіх гульняў у Лондане. Першыя гады жыў у шпіталі.
Вядомы выпадак, калі ў другой палове 1940-х гадоў ён зрабіў аперацыю параненаму савецкаму афіцэру, якога да доктара Пімпіцкага прывёз яго ад'ютант. Санітар накіраваў пісталет на лекара і пагражаў забіць. Той, ведаючы менталітэт Саветаў, адказаў: «Калі ты такі разумны, то сам рабі аперацыю. Выйдзі з часткі».
У 1949 годзе ажаніўся з медсястрой хірургічнага аддзялення Янінай Цюнеліс з Новых Свянцян. Іх вянчаў у Пецках ксёндз. Юзаф Хомскі, былы пробашч гальшанскі. Праз год у іх нарадзіўся адзіны сын Славамір.
З 1954 г. на працягу 33 гадоў аказваў медыцынскую дапамогу студэнтам семінарыі «Hosianum» у Ольштыне.
На працягу ўсяго жыцця доктара суправаджаў спорт. Ён таксама быў актыўным, пакуль не выйшаў на пенсію ў 1978 годзе. Летам плаваў, зімой катаўся на лыжах, круглы год ездзіў на ровары. Актыўна дзейнічаў у чыгуначным спартыўным клубе Warmia Olsztyn. Ён належаў да многіх прафесійных таварыстваў і арганізацый, у тым ліку: Польскае медыцынскае таварыства і артапедычнае таварыства .
Аўтар тэксту дзякуе сыну лекара, спадару Славаміру Пімпіцкаму, за дапамогу ў напісанні артыкула.
Нарэшце, асабістыя разважанні. Напрыканцы 1940-х гадоў мой дзед Юзэф Кейдо, які прыехаў на Вармію з Ашмяншчыны, у небясьпечным для жыцьця стане трапіў у хірургічнае аддзяленьне гарадзкой бальніцы ў Ольштыне. Сямейныя успаміны распавядаюць, што паспяховую аперацыю правёў доктар Пімпіцкі. Нагадванне постаці выбітнага хірурга - своеасаблівы знак удзячнасці за выратаванае жыццё яго дзеда.
1 фота.- Mieczysław Pimpicki, student Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, październik 1933 rok, kopia ze zbiorów Litewskiego Centralnego Archiwum Państwowego
2 фота - Stefan i Michalina Pimpiccy z dziećmi. Za rodzicami córki Maria oraz Genowefa, obok synowie Kazimierz i Mieczysław. Na kolanach Michaliny córka Teresa, Wilno około 1920 roku, fot. ze zbiorów Sławomira Pimpickiego
3 фота.- Doktor Genowefa Matusewicz, siostra Mieczysława z mężem Jerzym (zginął w czasie wojny) i synem Januszem, Druskieniki, 1938 lub 1939 rok, fot. ze zbiorów Sławomira Pimpickiego
4 фота.- Karta badania lekarskiego Mieczysława Pimpickiego po przyjęciu na USB, Wilno, październik 1933 rok, kopia ze zbiorów Litewskiego Centralnego Archiwum Państwowego
5 фота.- Zaświadczenie lekarskie wystawione Janowi Gorbaczewskiemu przez doktora Mieczysława Pimpickiego, zwalniające od prac przymusowych na rzecz okupanta niemieckiego, Holszany, styczeń 1942 roku, kopia ze zbiorów Aliny Ringwelskiej
6 фота.- Dziedziniec Zamku w Miednikach Królewskich – widok współczesny. Po operacji „Ostra Brama” Mieczysław Pimpicki wraz z tysiącami żołnierzy Wileńskiego Okręgu Armii Krajowej był przetrzymywany w tym miejscu przez Sowietów do momentu wywózki do Kaługi, fot. ze zbiorów Tomasza Kiejdo
7 фота.- Płaskorzeźba Mieczysława Pimpickiego wykonana przez współwięźnia z łagrów sowieckich, lekarza prof. Tadeusza Ginko. Na odwrocie data: 1 stycznia 1965 rok, fot. ze zbiorów Tomasza Kiejdo.
Следующая публикация
Комментарии 6