Предыдущая публикация
"ТОМОЛОЙЖЕТИМ".
*2*
Чачыкей эки уулу менен алышып үйдө отурган, эзели ачкыл ичпеген Өмүрбек бир күнү кызуу келди.
- Сага эмне болду Өмүке, уулдарым менен мен үйдө отурсам, сен минтип ичип келгениң кантип болсун?
- Эк, барчы ары, ичсе ичип койдум да, уулдуу болгонума ичсем болбойбу? - деп Өмүрбек костюмун илип коюп диванга жатып алды.
- Мейли атасы. Кубанганыңдан ичкениңе каршы эмесмин… - деп Чачыкей унчукпай чайын, тамагын алып келди эле ичпей жатып алды.
Көпкө чейин үйбүлөсүнө карабай өзүнөн-өзү чүнчүп, Өмүрбек кээде ичип келсе, кээде келбей калып арадан бир айдай убакыт өтүп кетти. Чачыкей өзүнчө сары санаага батып: "Бул соо эмес, бирөөнү таап алып балдарын кыялбай жүргөн го?" деп ичинен тынып жүргөндө, ага бир классташы жолугуп калды, экөө сүйлөшүп туруп Акылай минтти:
- Баса уктуң беле, Кенжегүл төрөттөн каза болуптур! - деди.
- Качан?
- Бир айдан ашты го, экинчи баласын төрөй албай каза болуп калыптыр…
- Жаман болгон тура байкуш.
Чачыкей ойлуу ушинткен менен Өмүрбектин эмнеге кайгырып жүргөнүн эми түшүндү: "Эмдигиче унуткандыр деп жүрсө, унутмак тургай өлгөнүнөн өйдө кабардар болуп жүргөн тура, ай чырактай баланы төрөп берип отурсам да мени кадырга албаганы эмнеси? Кокус өлбөсө ага кайра үйлөнөм деген оюу бар окшойт" деп үйүнө келип да тынчы кетип жатты.
Кеч келген Өмүрбектин алдынан тосуп алып:
- Эмнеге эле мынчалык кайгырып өзүңдү таштап жибердиң, же Кенжегүлдүн тирүү жүргөнү үчүн жашап жүрдүң беле? - деди ага.
- Ооба, ошентип жүргөм, эми башка сөзүң жокпу?
- Анда мен баламды алам да кетем, сенин ысык-суугуңа күйүп, мончоктой уул төрөп берген аялың турса кайдагы жашоосу бөлөк аял үчүн өзүңдү курмандыкка чалгың келсе чала бер!
- Кеткиң келсе жол ачык, менин бир аз аны унутушума жардам бергендин ордуна кетем десең өзүң бил. Бирок бир сунушум бар, баланы таштап кет! - деди Өмүрбек аялын карабай туруп.
- Эмнеге таштайм, кудайдан зар тилеп таап алган баламды таштабайм!
- Таштайсың, баланы көтөрүп ушул үйдүн босогосун аттап көр! - деп Өмүрбек анын маңдайына келип көзүнө тике карап калды.
Чачыкей анын ушул турушунан чоочуп кетти. Анткени Өмүрбектин көздөрү чанагынан чыга колдору калчылдап тургандыктан өзү тайсалдай түштү. Үн дебей көзүнүн жашы бетин жууй ары басып кетти. Ошол бойдон эч кимиси унчукпады. Бир туруп ызаланып, өлгөн Кенжегүлчө кадыры болбогонуна ичи ачышса, бир туруп: "Эмне экен, сүйсө сүйгөндүр, баары бир менин койнумда, өзүм сүйгөн адамымдан балалуу болуп отурам. Аны да бир күнү унутаар мезгил келет, өмүр бою ушинтип жүрө бермек беле" - деп өзүн сооротуп кала берди.
Өмүрбектин көкүрөк башындагы өкүнүчү жер көтөргүс болчу. Анткени ал Кенжегүл экөө бирге түн катып жолугуп жүрчүдө жаштыктын жалындаган махабатына туруштук бере албай экөө кошулуп койгон эле. Кенжегүлдү Өмүрбектен да өтө сүйгөн жигит аны ала качып алганда ал чыр кылып ыйлап жанына жолотпой коет. Аялдар аны арбап жатканда айласы кеткен кыз алып келген күйөөсүнө сырын айтуу үчүн:
- Болуптур, мени алчу жигит менен сүйлөшүшүм керек, - дейт соолуктаган кыз. - Бир да бирөө болбосун, жекече сүйлөшөм.
- Ма-акул айланайын, - дешип аялдар чыгып кетип күйөө болчу Шадыбек кирип кыздын жанына отура калып:
- Кенжегүл? мен сенсиз жашай албайм, кечир айтпай ала качып келгенимди, - деп жалдырай карайт.
Кыз алдында чөгөлөп кечирим сурап турган жигитке боору ооруй бир топко карап турат да:
- Менин жигитим бар, бекер убара болупсуң, сени менен жашаган күнү да сени сүйбөсүмдү билип кой! - деди.
- Кенжегүл, мен сени мектепте окуп жүргөндө эле жакшы көрчүмүн, айта албадым…
- Шадыбек, мен жигитим менен жакында баш кошмокпуз. Сен мени түшүн, кыз эмесмин, жатып койгонбуз, ал турсун үч айлык боюмда бар!
- Кантип? - Шадыбек аны ишенбегендей карап калды.
- Калп эмес, эртең мынабу ажылдаган аялдарың айтып, сен мени төркүнүмө абийиримди төгүп жеткирип бересиң, ошол жакшыбы? - Кенжегүл ойлуу Шадыбекти карады. - Дос-жоролоруңа дагы уят болосуң, андан көрө мени сыр билгизбей жеткирип кой, өз тагдырымды өз сүйгөнүмдөн табайын, суранам….
Шадыбек башын жерге сала көпкө туруп калды. Анан бир чечимге келди окшойт, чечкиндүү Кенжегүлдүн колунан кармап:
- Кенжегүл, айтып койбой, бир жолугуп сүлөшпөй алып келген күнөө менде, сен менин түбөлүк жарым болуп берсең болду. Сени күнөөлөбөйм, кетем дебе, баарына кайылмын, төрөсөң өз баламдай кабыл алам! - деп суранып, ордунан турду да чыгып кетти.
Кенжегүл унчуга албай кала берди. Бака-шака, оюн-күлкү менен үйлөнүү той өтүп жатты, түн бир оокумда кыз-күйөөнү жаткырмак болуп көшөгө ичине төшөк салып жеңеси келгенде Шадыбек кирип жеңесине:
- Жеңе сиз бара бериңиз! - деп койду да Кенжегүлдү бир карап жылмая. - Биз азыр бардыгын ойдогудай бүтүрөбүз! - деп чөнтөгүнөн маки алып чыгып бармагын шарт эте кесип төшөккө тамызды да, - Менин төшөгүмө чоочун эркекти жаткырбасаң болду, ага чейинкисин сурабайм, кыскасы өзүм сүйгөн адамым жанымда, - деп төшөккө Кенжегүлдү кучактай жыгылды.
Буларды Кенжегүл кызын төрөгөндөн кийин капысынан Өмүрбекке жолугуп калып өзү айтып берип ыйлап, кызынын аты Ажар экенин айткан. Ушуларды ойлоп отурган Өмүрбек айласын таппай кыйналып жүргөн. Жаштык кездеги бир күнөөсүнүн айыпсыз данакери болгон наристеси энеси жок башка адамдын колунда калганына жаны кейип кандай болгондо колуна алаарын билбей далбастап, Шадыбектин үйүн шынаарлап жүрдү. Ажар бул кезде жети-сегизге чыгып калыш керек. Далбастап жүрүп Шадыбектин коңшусу Мадыл менен теңтуш болуп алды. Анын үйүнө күн алыс барып жүрүп, кызынын быйыл окуй турганын билди. Мадыл экөө дасторкондо чай ичип отурган.
- Байкуш кызга эле жаман болду, - деди аялы бир кезде, - энеси өлгөндөн бери көрбөгөнү көр болду.
- Эмне кыласың бирөөнү кеп кылып?
- Ким? - деп Өмүрбек Мадылды карай суроолуу тигилди.
- Коңшунун кызы, апасы өлгөндөн кийин аны кордоп коюшту.
- Анын эмнесин айтасың, өлүмдүн арты өксүк, бечара кыз боюнда келген экен, ошону эми чыгарып жатпайбы?
- Кызык экен, атасы ошентип өгөйлөп жатабы?
- Жо-ок, кайненеси. "Баламдын башын айлантып алып бирөөдөн көтөрүп келген баласын эмне кылам?" деп эле алкынып жүрөт.
Буларды уккан Өмүрбек эмне кылаарын билбей үйүнө келди. Чачыкей баягы бойдон унчукпай өз оокаты менен алек. Же кетип кала албай, же күйөөсүн кечире албай жинденип, өзүнчө бук болуп балдардын түйшүгү менен гана алектенип алаксып калчу. Өмүрбектин келгенин да этибар албай дасторкон жаят, ич деп айтпайт, кайра жыйып салат. Ал да кийинчерээк ошого көнүп унчукпас оюн ойноп калышты, балдары биринин артынан бири чоңоюп калган. Бирин жетелеп бирин көтөргөн Чачыкей бир жумадай төркүндөрүнө жүрүп келди. Ошондо ата-энеси ага Өмүрбекти сыйла дешип катуу айтышты.
- Сен балам Өмүрбекти сыйла, балдарыңды жетимсиретпе, мына кудай берип уулдуу болуп калдың, аял көтөрүмдүүлүк менен жеңсе баарын утат.
- Апа, качанкыга чыдайм, жетишет го? - деп Чачыкей ыйлап да алды. - Муну болбой бактырды, экөөнүн түйшүгүн тартып күйөөмдүн үңүрөйгөнүнө чыдап жүрө беремби?
- Чыда, баары өтүп кетет, "ал Кенжегүлдү ойлоп жатат" деп өзүңчө эле туталана бербе, аныгын билгиң келсе ал экөөнүн ортосунда кыз бар. Биз сага айтпай жүргөнбүз, ата-энеси аны алып келебиз деп жатат, Өмүрбек ошону ойлоп жаткандыр, - деди апасы. - Сен аялсың, энесиң, баарын көтөрүүгө акылуусуң!
- Апа, эмне деп жатасың, Кенжегүлдү алган эмес эле го? - деп Чачыкей апасына таңгала карап туруп калды. - Эмнени угуп жатам, дагы уга элек кандай табышмагың бар? - деп бетин баса ыйлай берди.
- Болду, сен андан көрө ал кызды алып жакшы эне болууга өзүңдү даярдашың керек, балдарың үчүн, Өмүрбекти кармап калыш үчүн да ушундай кылышың керек, кызым! - деди да атасы чыгып кетти.
Чачыкей мелтирей отуруп калды: "Демек мурда эле жатып жүрүшкөн экен да, эмнеге унутпайт десе андан унутулгус эстелик алып калган тура. Эми эмне кылышым керек, Тойчу менен кызын? Мен өзүм сүйөм Өмүрбекти, өз сүйүүм үчүн күрөшөм. Келсе келээр кызы, мен энемин, эмне экен, сүйгөн адамымдын кызын өз балам катары карашым керек, мен жеңем!" деген ойго токтолду.
Үйүнө келгенден кийин Чачыкей ага эч нерсе дебеди, өзүнөн сөз чыгаар деп күттү, бирок андан үн жок, сөз жок, мелтирегенден мелтиреп мурункудан кабагы ачылып балдарына көңүл бура кадимкисиндей болуп баратты. Чачыкей да укканын токтоолук кыла ичине катып эчтеке билбегендей зымырайып жүрө берди. Жашоолору өз нугу менен өтүп жаткандай болду.
Бул кезде Өмүрбек жалаң Ажарды өзүнө алуунун амалын кылып жүргөн эле. Мадылдын үйүнө барган сайын аны көргүсү келет. Бир жолу анын үйүнөн чыгып короонун четине туруп калышты. Ошол кезде коңшу короодон чачы экиге бөлүп өрүлгөн кыз чыга калып, арыта ойноп жаткан эки-үч кызга барып кошулду. Өмүрбектин жүрөгү кабынан чыга жаздап, лакылдап, эки көзү ал кыздан өтүп карап Мадылдын сүйлөп жаткан сөзүн кулагына кирбей тура берди. Ажар Кенжегүлгө куюп койгондой окшош эле…
Бир кезде улгайган аял анын артынан чыгып:
- Өлөт алган кыз экен го бул, жылт этип эле оюнга жүгүрөт. Оой Ажар, бас үйгө! - деп кыйкырганда гана селт эте үн чыккан жакка карады.
- Азыр апа, ойноп алайын да-а! - деп кыз бери карап жооп берип, кайра секире кыздардын жанына отуруп калганда жулкулдаган аял Ажарга жетип колунан тартып өйдө кылды да, башка ургулап, кулагынан чойгондо, - Апа-а! - деп чаңырып ийди.
Өмүрбек негедир колун өйдө кыла аны көздөй жүткүнө туруп калды.
- Ээй сага эмне болду, ал күндө ушул, бала неме ойногусу келет, ага тиги кемпир болбойт. - деп Мадыл досуна таңгала карай сүйлөдү. - Кенжегүл өлгөндөн кийин гана өгөйлүгү айтылып жатпайбы, ага чейин оюндагыдай чоңойгон кыз кайдан билсин, ойногусу келип чыга берет, - деп калды.
- Атасы кайда кыздын?
- Ал шаарга кетиптир, ала турган аялы аны "шаарга келбесең айылга эч качан барбайм" деген имиш.
- Төрөгөн балдарычы?
- Эки эркек баласы жаш да, кызы төрткө чыкканда зорго төрөгөн, кичүүсү эмчекте калды.
- Кыз-зык, эми бул кыз эмне болот? - деди Өмүрбек ойлуу.
- Эмне болмок эле, эптеп чоңоет да, - деп койду Мадыл кайдыгер.
Өмүрбектин жүрөгү тыз этип сайгылашып кетти: "Эптеп чоңоет да, демек менин кызым бирөөнүн колунда кордук көрүп чоңоюп жатса, билип туруп билмексен болуп кантип чыдайым" деген ойдо үнсүз гана Мадыл менен коштошпостон жөнөп кетти, анын бул акыбалына таңгалып кала берди. Ошондон баштап ойго чөмүлгөн Өмүрбек машакаттуу өмүр сүрө баштады. Көз алдынан көздөрү жайнаган Кенжегүлдүн өзүнө окшош сербейген кыз кетпей күндүр-түндүр уйкусу качып кыйналып да, жүдөп да кетти. Чачыкей да эч нерсе дебеди, ого бетер зымырайды.
Өмүрбек минтип жашай албасын сезди да бир күнү Чачыкейдин жасаган тамагына кашык салып ичмек болуп отуруп ойлуу аялын карап:
- Чачыкей, мен сени менен бир кеңешейин дедим эле, - деди.
- Айта бер, кулагым сенде, - деп Чачыкей дагы аны сезип тургандай кайдыгер үн катты, - Менин колумдан келээр иш болсо…
- Чачыкей, сени мен чын дилим менен түбөлүк жашайм деп алгамын, эгер каалабасам балалуу болбой жүргөндө ажырашып кетмекмин, - деп Өмүрбек ойлуу аны тике карады.
- Мен сенин жөн гана жактырып алган аялыңмын, а сен менин чын жүрөгүм менен сүйүп тийген эримсиң, ошондуктан баарына чыдап отурам, эми да чыдайм, айта бер сөзүңдү!
- Мындай Чачыкей, менин Кенжегүлдөн туулган кызым бар, эгер макул десең Ажарды колубузга алсак кандай болоор экен.
- Аны бизге береби?
- Берет, сен макул болсоң башкасын мага кой, кудай жалгагыр, - Өмүрбек туруп келип Чачыкейдин колунан кармап тизесине жөлөнө чөгөлөп турду. - Бир өмүр сенин сөзүңдү эки кылбай, айтканыңды аткарууга даярмын, жок дей көрбө, кызганычты, кекти өзүңдөн алыс кетир, жаным…
- Өмүрбек, мынчалык бүжүрөбөй эркектей токтоо болчу, - деп Чачыкей аны колтугунан сүйөй диванга алып барды. - Мен баарын билем, өзүңдөн угайын деп күтүп жүргөмүн…
- Кантип? - деп Өмүрбек аялын жылмая сүйкүмдүү карап ыраазы боло кучагына кысып, өөп алды. - Акылманым, ырысым менин, ушундай күндө мага жөлөк болчу ардагым менин, өмүр бою ыраазымын сага!
Экөө тең унчугушпай калды. Өмүрбек өз оюн аткарууга мүмкүнчүлүк болбой арадан эки жыл өтүп кетти. Ал аргасыз Мадылга ачык айтмак болду, акыры аны менен жолугуп болгонун болгондой кылып айтып бергенде Мадыл аябай таңгалды.
- Демек ошондой экен да?
- Ооба досум, сени менен таанышып атайын үйүңө келгеним да ошондон, эми сен Гүлзина экөөң мага жардам бересиңер, - деди аларды карай.
- Кантип? - - деп тигил экөө аны таңдана карашты.
- Ушинтип эле… - деп Өмүрбек экөөнү алмак-салмак карай өз оюн айтып, кызды өзүнө чакырып берүүсүн өтүндү.
- Кокус билип калса биз менен урушат да, кызга ого бетер күн көргөзбөй калат го?
- Андай болбойт, мен ага адегенде өзүмдү таанытам, азыр эсине кирип калды, уккан сөзүн билип тургандыр. Мени адегенде жерийт, анан көнүп калат, силер жардам бергиле?! - деди жалдырай.
Эрди-аял бири-бирин карай аргасы кете туруп калышты. Анан Гүлзина чечкиндүү түрдө:
- Мен макулмун, кыздын кордук көргөнүн көрүп-билип туруп чыдабай кетем, мен даярмын! - деди.
- Ыраазымын! - деп Өмүрбек ордунан тура калып сүйүнүп, ары-бери басты. - Жок дегенде өзүмө тартып, имерип алсам…
- Кам санаба! - деп Мадыл дагы ага боору ооруй сөз берип турду. - Энеси барда көпөлөктөй болуп жүргөн кыз жүдөп кетти.
Бир жумадан кийин келип үйдө отурду Өмүрбек. Анткени ошол күнү Ажар жеңеси экөө эле болчу, сыртка чыгып ойноп жүргөн кызды Гүлзина жанына чакырып алды. Кыз Гүлзинага келип:
- Эже, эмнеге чакырдыңыз? - деп тура калды, анын кийген кийими да жүдөө, эскирип калган.
- Жүрү биздин үйгө, - Гүлзина анын башынан сылай ушинткенде кыз көздөрүн бакырайта бейкапар балалык байоо көз карашы менен эч нерсеге түшүнбөй аны ээрчий басты.
Кирип келип чоочун адамды көрө тарткынчыктай босогодо туруп калды.
- Мен кетем, эже…
- Ажар, сен апаңды жакшы көрчү белең, мына бу киши Кенжегүлдүн тагасы экен, сени көргөнү келиптир!
- Апамдынбы? - Кыз көздөрүн бакырайта Өмүрбекти карап туруп калды. - Сиз апамды билесизби?
- Ооба, мен апаңды билем, сени көрөйүн деп келбедимби? - Өмүрбек кызга жетип кучактап көз жашына ээ боло албай, - кызым менин, садагам… - дей берди, жыттап, өөп кое бербей.
Наристе үн катпай чоочун адам ыйлаган сайын ал да ыйлап:
- Мен апамды сагындым… - деп жатты.
- Атаңдычы, атаңды жакшы көрөсүңбү?
- Атамды жакшы көрчүмүн, эми жакшы көрбөйм, ал менин атам эмес! - дегенде Өмүрбекти бирөө бычак менен жүрөккө малып алгандай болду.
- Эмнеге, эмнеге андай дедиң? - деп токтоо сурап кыздын жүзүнө үңүлдү.
- Чоң энем айткан, "сенин атаң башка, менин балам сага ата эмес" деп…
Экөөнү карап турган Мадыл менен Гүлзина таңгалды. Бала болсо да сөзгө түшүнүп калганына. Өмүрбек өзүн токтото: "Демек, кызымды алып кетсем болот экен, эми бул жерге бир мүнөт койбойм" деп турду. Анан Ажарды чекесинен өөп, колуна акча берди:
- Көрсөтпөй бирдеме алып же.
- Макул, - Ажар башын ийкеп койду.
- Таене-таятаң келип турабы?
- Жо-ок, таятамды өлүп калды деген болчу.
- Мейли эми сен бара бер, мен дайыма келип турам, - деди Өмүрбек бетинен өөп сыртка чыгара.
- Жакшы калыңыз! - деп Ажар жүгүрүп чыгып баратканда аны издеп, эки жакты карап турган жеңеси утурлай басты:
- Аякта эмне кылып жүрөсүң, мен сени издеп жатпайынбы?
- Жөн эле… - деп Ажар секире жеңесине жетип, колунан кармай кетип жатты. Ал Шадыбектин иниси Казыбектин аялы Сезим болчу. Ажарды жакшы көрөт. Кайненеси аны урушуп тилдеп оор жумуш жасатканын көргөндө ичинен боору ооруп өзү жардам берип кошо жасашчу. Эми аны курбусундай колтуктап үйүнө кирип баратты:
- Сен коңшунун үйүнө кирбей жүр, энекеңди билесиң го, ал билип калса жаман көрөт.
- Жеңе, эмнеге энем мени жаман көрөт, коңшунукуна кирсе болбойбу?
- Болбойт.
- Айтсаңыз, эмнеге жаман көрөт?
- Билбейм Ажар, мен да түшүнбөйм… - Экөө эми киргенде короодон кайненеси Салкын көрүндү, алар бөлүнө карап туруп калды. Ал чоюла басып келатып эле Ажарды жаман көзү менен карап:
- Эй кыз, мен жоктон пайдаланып ойноп жыргап калдың да ээ, - деди келбей жатып заарын чача. - Үйдү тазалап койбойт белең?
- Таза эле го эне, сабак окуйм… - Ажар башын жерге сала дулдуйду. - Эне, мени жаман көрбөңүзчү?
- Иий өлүгүңдү көрөйүн арам десе, балама кыз бойдон келбей сен жалаңкычты ала келгенде сенин тагдырыңды шордуу энең ойлоду бекен? Таенең келсе кошуп берем, ага чейин сабак окумак турсун эч жакка барбайсың. Пайдасы жок бирөөнү бага бергидей байлыгым ашып ташкан жери жок!
- Апа, кичинекей кызды мынчалык кылбай эле койбойсузбу, эмеле чоңойсо сизге пайдасы тиейээр… - деп Сезим кайненесинен тарткынчыктай бош сүйлөдү.
- Сен өз ишиңди кылчы ай келин, менин ишиме киришпе!
- Өзүңүз билиңиз, болбосо тезирээк бериңиз да, - деп Сезим тез-тез баса кирип кетти.
- Омэ-эй мобуну кара ой, сенин кандай ишиң бар ыя? - деп Салкын силкине келининин артынан карап туруп анан кайра Ажарга асыла кетти. - Арамдан туулган неме кимге жакшылык кылмак эле? Балам минтип үйдөн безди, болбосо биерде болмок. Ансыз да "көзүмө көрсөтпөй жогот" деп атат сүйлөшкөн сайын. Аялы менен келсе анысы да кетем деп жүрбөсүн, бирөөнү бирөө сүймөк беле?
Ажар кирбеңдеп суу чачып жатты, улам чакага суу алып келип чачып жатып бутунун баары суу болду, баскан жери жармашып ылайланып көптө барып анан суу соруга баштаганда шыпырып кирди. Ал эшиктин алдын шыпырып болгуча күүгүм болуп кетти. Ал сыртта жүргөндө Салкын келин-уулу менен тамактанып алып, дасторконду жыйып койду. Ажар кирип идиш жууп, анан тамак куюп ичмек болуп жатканда Сезим ага акырын:
- Биерден ичпе, биздин бөлмөгө кир, кокус апам көрсө урушат, - деди да ээрчитип өздөрү жаткан бөлмөгө кирди эле, күйөөсү Казыбек:
- Аны эмне ээрчитип кирдиң? - деди сүйүңкүрөбөй.
- Бала да, ичип алсынчы, карды ачты го?
- Ичсе тигил жактан ичсин, чыгарчы ары!
- Койчу Казыбек, бул деле бала да, кокус мен бирдеме болсом биздин балабыз да ушинтип калбасын?
- Ушунун эле өзүнөн кетпесин! - деп Казыбек аялы менен айтышкысы келбей ары карап жатып алды.
Ажар буларды угуп туруп батынып иче албай кайра чыгып бир аз шам-шум этип анан жатып алды. Ал эми жатаары менен Салкындын үнү чыкты:
- Эй шүмшүк, жамбашың сынгансып жаталак болбой камыр жууруп жат!
- Эне, көп камырды жууруй албайм да?
- Өлбөйсүң, жууруп кой, менин башым ооруп турат, - дегенин Сезим угуп тура калып өзү жуурмак болду эле күйөөсү тургузбай койду:
- Сени айткан жок, жеген-ичкенди билет, өзү жууруйт, көнөт да?
- Ушу тогуз-ондогу эсине кирелек кызга эмне мынча асылып калдыңар билбейм. Кое берчи, катуу же суюк болуп калса мага да сөзү тиет апамдын, - деп Сезим болбой ордунан туруп чыгып келсе Ажар суу коюп коюп, ун элеп жаткан экен. Сезим электи анын колунан алып өзү элеп анан камыр жууруду:
- Жеңе, сиз жакшысыз ээ, апам өлбөгөндө ал дагы сиздей жакшы болчу, - деп Ажар жашын аарчый Сезимди карады.
- Сен дагы жакшы кызсың, ошон үчүн сени мен жакшы көрөм да? - деп Сезим аны жылмая карап күлүп койду, - Сулуу кызсың, акылдуусуң.
- Чын элеби? - деп Ажар кудуңдай колу камырда эңкейип тоңкоюп жаткан Сезимди чоп эттире өөп койду, - Сиз дагы сулуусуз, жеңе.
- Койчу, чын эле сулуу бекемин?
- Ананчы?
- Рахмат, Ажарка!
- Сизди жакшы көрөм! - деп Ажар ушул азыр дүйнөдөгү эң жакын адамы жалгыз гана Сезим деп сезип жүрөгүнөн, балалык сүйүүсүн чын дили менен айтып турду. - Мен сизди аябай жакшы көрөм!
- Мен дагы сени жакшы көрөм!
Камырын жууруп бүткөндөн кийин жылуулап жаап коюп, Сезим менен Ажар анан өз-өз жатчу бөлмөлөрүнө бөлүндү. Ажар шырп алдырбай кирип жатып калды, анын дабышын тыңшап турганбы, Салкындын үнү селт эттирди:
- Жонумду ушалап берчи!
- Азыр, - деп Ажар туруп барып илбийген колдору менен анын жонун, колдорун ушалап жатты.
Үргүлөп кетип колу ийиле түшүп ооруп калды:
- Өлбөгөн өлүгүңдү көрөйүн итирейген, бар жатчы балакетимди албай, көзүң кашайып уйкуң келип өлгөнү жатсаң! - деп Салкын кызды түртүп ийди.
Ажар ызаланып ыйлап бүк түшө ордуна жатып солуктап жатып уктап калды.
Кайрадан окшош күндөр өтүп жатты.
Өмүрбек бул кезде Кенжегүлдүн атасы өлгөнүн кеч уккан болуп атайын бата кылганы барды. Апасы Кумаш аны көргөндө эле бирдеме айткысы келип, бирок айта албай жатты. Кетээрде аны ээндете кошо чыгып:
- Өмүрбек, Ажар жөнүндө билесиңби? - деди.
- Аа-а билем, билем.
- Анда аны колуңа албасаң болбойт…
- Кантип, сиз эле жардам бербесеңиз…
- Сүйлөштүк балам, аны биерге алып келип коем, кабар алып тур! - деди.
Бул убакта Өмүрбек районго көчүп келип кызматка туруп калган.
Чачыкей өзүнчө ойлонуп: "Кызы келсе ого бетер Кенжени унутпай мен азапка калам го. Деги ушундан кутулганым жакшыдыр, соо жанымды оору кылып өзүм да кыйналдым, мен аны сүйдүрөм деп жүрүп сүрсүп бүтөм го" деп кыжаалат болуп жүрдү. Бирок Өмүрбек кызы жөнүндө ооз ачпады же алып келбеди. Чачыкей дагы унчукпады. Күнүмдүк тиричилик жөнүндө кепке келип мурункудан ачылып балдарын эркелетип эртели кеч жанында айрыкча Тойчуну жакшы көрүп эркелеткени да Чачыкейге жакпай өзүнчө кызганып кетет. Сыртына чыгара албай… "Өз баласын анча жакшы көрбөгөнү эмнеси? Эгер мени сүйсө мындай болмок эмес" деп ойлоп алат. Өмүрбектин көңүлү ачылып калганына: "Балким кызын бербей койгондур, же ага жардам берип жаткан чыгаар, эми ага болгонун берип турса мен эмне элден кемип каламбы, башкалардай болуп эки жакка алып барбаса, же жаркылдата кийинтпесе, мен мындан коркуп жашайынбы?" деп да жини келчү болду.
Антип-минтип убакыт өтүп, Чачыкейдин экинчи баласы боюна болуп калды. Өмүрбек ушунда бир ийиди.
- Чачы, сен эс алышың керек, боюнда бар аялдардын көңүлү ачык болуш керек, сен мага денсоолугу таза уул төрөп бересиң, - деп аны аячу болду.
- Кайдан, эки бала тең жаш, Тойчу го өзү менен өзү ойноп жүрө берет, Эдилди карабаса ар жакка кетип калат, - деди Чачыкей күйөөсүнө эркелей.
- Башкысы сен капаланбашың керек, мен сага өзүм жардам берем, - деп Чачыкейдин ичин сыйпалап эркелете өөп коет. Ушул учурда өзүн эң бактылуу аял сезип кетет ал.
Экинчи уулун кычыраган кышта төрөдү. Өмүрбек эки баласын машинасына салып алып күндө келет. Чыгаарда апасы келди. Айша келинине ыраазы болуп, өзү эки-үч күн карап анан кетти. Анткени күйөөсү ооруп жаткан. Райондун борборунда жашаган уул-келинине тез-тез келе албайт. Экөө тең карып калган. Өмүрбек атасы ооруп жаткандан бери айылга барып көрүп келип турчу болду. Билинбей тиричилик менен алпурушуп жатып убакыт өтүп жатты. Тойчу экинчи, Эдил биринчи класска барып калганда Өмүрбекти айылга ата-энеси шашылыш чакырыптыр, ал кеч жөнөдү, жумуштан чыгып үйүнө келди да Чачыкейге айтып коюп жөнөп кетти. Ал келгенде атасы Калыкбек ачууланып отурган экен. Уулун көрүп токтоо үн катты:
- Бул эмне деген шермендечилик, эмнеге ошол кезде айткан эмессиң, бечара кызды санаага салып убалына калган экенсиң да, бар да кызды алып кел!
- Ата, мен айтканда силер болбой койдуңар го? - деп Өмүрбек атасынан ыйбаа кыла башын сыйпалап туруп калды.
- Ачык айтпайт белең, "боюнда бар, ал менин балам" деп, ушул кантип болсун? Кечээ Кумаш небересин жиберип ийген экен, чоочуп кетипмин.
- Болсо болгондур атасы, андан көрө ишиңди кыл, ырым-жырымын жасап анан алып келели неберебизди, - деп Айша чалын тыйган болду.
- Эк, азыркы балдарга түшүнүп болбойт, эмне кылып жатканын өздөрү да билбейт, - деп Калыкбек наалый эшикке чыгып кетти.
Эртеси эрте бир кой союп, таттуу-паттуусун алып Кенжегүлгө куран окутуп, анан Ажарды алып келишти. Кыздын тикчийе караган көздөрү, кара кашы кадим эле Кенжегүлгө окшош эле. Айша аны көкүрөгүнө кыса жыттап койду.
- Көпөлөгүм десе, мындан ары өзүм менен болосуң, ээ?
- Ооба… - деп Ажар аларды таңдана карап башын ийкеп койду.
Өмүрбек өзү алып кетем деп айта алган жок. Ата-эне өздөрүнчө: "Аялы буга өгөйлүк кылып жүрбөсүн, андан көрө өзүбүз эле бага берели, кыз баланы кор кылып коет" деп кеңешишкен эле. Ошол бойдон Ажар чоң-ата, чоң-эненин колунда калды. Кордогон жаман сөздөрдөн кутулганына ичтен кубанып, чоң энесин айттырбай өзү эле тепилдеп жумуш жасап жүрө берет. Балалык оюнда "эгер жөн отуруп алсам урушат го" деп ойлоп жүргөн, бир күнү сабагын окуп отурган. Айша акырын кирип анын артына келип:
- Кызым! - деди эле Ажардын колундагы китеп түшүп кетип, отурган жеринен тура калганда Айша аны кучактай калды. - Эмнеге чоочуп кеттиң, кызым?
- Коркуп кеттим…
- Эмнеден садага, коркпой жүр да?
- Тиякта мени окутпай уруша берчү… - деп Ажар жер карай жооп берди. - Сизди да урушат экен деп коркподумбу?
- Кумашпы?
- Жо-ок, Салкын чоң энем.
- Кудай ургур десе, тырмактай неменин эмнесин урушат? Акылы жок аял окшойт, сен менден коркпо кызым, уктаганда уктап, ойногондо ойно, сабагыңды даярда, өзүм жетишем, анан калса жеңең турбайбы, ал сени иш кылдырбайт, уктуңбу кызым?
- Чоң эне-е! - деп Ажар ошондо эрээркеп ыйлап Айшаны кучактап калды.
Айша он бир жашар небересинин айтканына жүрөгү сыздап Салкынды тааныбаса дагы жек көрүп жатты: "Жуксуз өлүгүңдү көрөйүн десе, менин тукумумду кордогонун кара, мурунураак билсем эбак алып алмак экемин" деп ойлонуп кичи уул-келинине, Ажардан чоңураак неберелерине акырын:
- Ажарды капа кылбагыла, энеси өлгөндөн кийин кордук көрүп калыптыр, көп жумшабагыла, - деп жатты.
- Ой апа, Ажарды жумшагыдай эле ошончо жумуш кайда, кантип эле капа кылмак элек? - деп уулу Темирбек күлүп калды.
- Ошентсе да айтып коеюн дедим да, - деп, Айша кыздын айтканын, өзүнөн чоочуп кеткенин айтып берди.
Уул-келини Айшаны тамашалай күлүп калышты:
- Ажар ырас келди, аны күтүп, көп жумуштар турат, эрте тургузуп, кеч жаткызып, эс алдырбай жумшайлы.
- Акырын эми, угуп калбасын, - деп Айша ого бетер үнүн пастатты.
Ажар биерге келгени окуп калды, кирсе чыкса өзүнө асылып какшанган Салкын жок, жеңеси Гүлзинаны эстегенде көргүсү келип кетет, бала болсо дагы жакшы айткан адамга боор тартат эмеспи. Гүлзина Ажар кетип жатканда узатып чыгып бетинен өөп: "Ажар, жакшы бар эми, чоңоюп бактылуу бол, мени унутпа" жеп жөнөткөнү эсинде.
Өмүрбек Чачыкейдин:
- Эмнеге чакырыптыр? - деген суроосуна ойлонуп туруп жооп берди.
- Ажарды алып келдик, аны атамдар өзүбүз багабыз деп алып калды.
"КИТЕП ОКУП БИР ТЫНЫГЫП АЛАЛЫ"
Уландысы бар
Следующая публикация
Комментарии 12